Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
abetuak
© Jaione Isazelaia
ábeto, ábetua. (c). izena. . Abies alba. Izaia.   Abeto. Abetuak eta dia zer aundikuak, lurra aberasten dabenak. Juantxo.
abijói, abijóia. (d). izena. (Eibar) Apus apus. Vencejo. Abijoia, ernadian antzerako txorixa. (Etxba Eib). Sin. beltxijóe, egabera baltz.
ábill, abílla. (a). adjektiboa. Trebea.   Hábil. Mutiko ori oso abilla da eskulanetan./ Abilla bezin nagixa zan Jerolimo.
abíllana, abíllania. (b). izena. ABÉLLANA. Cacahuete. Abillana pakete bat erosidak zinian jateko. Erdarazko «avellana», erdaraz hitz egiterakoan, urra esan ohi da. «Hemos comido unas urras». Ik. ur.
abillidáde, abillidadía. (a). izena. ABILIDADE, ALBIDADE. Trebetasuna.   Habilidad. Ezta abillidade aundirik biar alkondarian botoia josteko./ Orrek pe eztauka eskutan mingaiñian beste abillidade. "Albidade"; herri etimologiaz sortua dirudi: "ahal-bidade"; edo.
abióe, abióia. (a). izena. ABÍOI. Hegazkina.   Avión. Sin. arióplano.
abitazíño. 1. abitaziño, abitaziñúa. (c). izena. Etxebizitza.   Vivienda, piso. Abitaziñua erosi ei dau Eibarren. Adinekoek esana. Kalekoei buruz, batik bat. Baserrikoa etxebizitza edo bizitza. Sin. etxébizitza, bízitza. 2. abitaziño, abitaziñúa. (b). izena. Logela.   Cuarto. Etxe edarra da. Lau abitaziño, sukaldia ta komuna. Etxea erretzen denean, adibidez, ABITAZI Sin. kuárto. Ik. sála.
ábitto, ábittua. (b). izena. Fraile-jantzia.   Hábito. Abittua lokatzatuta aillegau zan fraillia baba eskian.
abixia
© Jaione Isazelaia
ábixa, ábixia. (c). izena. . ARABIXA. Vaccinium myrtillus. Arándano. Abixia esaten jau guk orri. Or zuen aldian eztok ezautuko; amen Mixoalde ta San Migeloste mendi orretan dok ori asko. Ardixak eta oso gustora jaten daben plantia dok ori. Don Metro erdi inguruko sastraka, ardo koloreko fruitu txiki, jangarri, borobil, koroedun, gozo-garratza ematen duena. C bitamina asko omen du. Mermelada eta horrelako gauza gozoak egiteko aproposa. Sin. berro-máats.
abixáda. 1. abixadía, abixadía. (a). izena. Abiada.   Impulso. Erreka saltuan pasatzeko, abixadia artu neban, baina sasixan trabau nitzan da blausta uretara. Abixadia artu, batez ere. 2. abixadía, abixadía. (a). izena. Abiada.   Velocidad. Karreristak abixada demasian pasau die. Sin. belozidáde.
abíxau. 1. abixau. (b). da aditza. Ibiltzen hasi.   Partir, salir. Etxe aldera be abixau ein biakou, berandua da ta./ Garotara abixau orduko amarrak zien. Sin. abentau. 2. abixau. (b). du aditza. (Elosu) Euria edo elurra hasi. Bazkalostian eurixa abixau dau. Elosu eta Osintxu aldean bakarrik erabiltzen dira abixau eta abentau zentzu honekin. Sin. abentau. 3. abixau. (a). du aditza. Abisua eman.   Avisar. Anaiari abixaixok paketia artzera joateko korreosetara.
abíxu, abixúa. (a). izena. Oharra.   Aviso. Kuartelian derrepente presentatzeko abixua artu dau./ Eta oiñ abixu bat emongotsuet.
abógau, abogáua. (a). izena. Abogado. Goizian abogau eta atsaldian abade. esaera. "Lan egin nahi ez zuenarentzat lanik onenak horiexek ziren; izan ere, abokatuek arratsaldez egiten zuten lan, eta apaizak goizez." (Lar Antz).
abónau. 1. abónau. (c). du aditza. Goraipatu, laudorioz bete.   Alabar. Jentiak asko abonatzen dau mediku berrixa./ Baezpadako gauziak eukitzen dau abonau biar geixen. Sin. jaso. 2. abónau. (b). du aditza. Abonua (minerala edo satsa) zelaian edo soroan zabaldu.   Abonar, echar abono. Neguan zelaixak ondo abonau bia die bedarra inddartsu etorri deiñ.
abónu. 1. abonu, abonúa. (c). izena. Laudorioa, goraipamena.   Alabanza. Pasquali tratoria zelakua dan eztakitt, baiña abonua ugari badau behintzat./ Uberako abadian makiña bat abonu entzun dou. 2. abonu, abonúa. (b). izena. Abono (zimaurra, mineralak, etab.).   Abono. Abonu premiñan dare gure zelaixak. Sin. ongárri. Ik. mineral.
áborto, ábortua. (b). izena. Aborto. Umia ildda jaio jako. Abortua euki dau. Don. Behietan txalilla bota dau.
abospolo, abospolua. (d). adjektiboa. (Eibar) "Inozo samarra eta patxadatsua.   Pánfilo. Ikusi al dozu abospolo ori?
abrígau. (a). da-du aditza. Nahikoa arropa jantzi.   Abrigar(se). Ondo abrigauta joan, otz eitte jok eta.
abrígo, abrigúa. (a). izena. Abrigo. Abrigo barrixakin dotore asko doia neskatillia. Lehenago gaban deitzen omen zitzaion. Ik. gában, jáke.
ábuelo. (d). Gerra denboran soldaduek, eta baita herritarrek ere, hala deitzen zioten hegazkin frankista bati; begirale lanetan, bonbardeo aurretan ia beti, ibiltzen zen abioi txiki samar bat. Izena, dirudienez, motorrak zahar-hotsa ateratzen zuelako jarri zitzaion. Gerra denporako Abuelo. Abionetia baiño aunditxuaua, baiña aundixa ez. Abioi txiki samarra. Ábuelo etorten zuan, Abuelo esate otsen soldauak. Rrun, rrun, rrun. An Abuelo. Axe agertzen zan lenengo ta. Danok aretxi begira. Gero arek kargauta agertzen zienian e...; soltauko balejako... Fran.