Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
áinbesteraiño. (b). Hasta tanto. Ezizu esajerau, ezta ainbesteraiño eta. Gutxiago erabiltzen diren kidekoak: onenbesteraiño, orrenbesteraiño. Ik. áinbeste.
áinbesteraiñoko, áinbesteraiñokua. (b). izenlaguna. Hain handia, zatarra, polita... (edozer).   Para tanto. Eneban uste kaltiak ainbesteraiñokuak izango zienik./ Zetarako etaraittuzu ainbesteraiñoko zaratak? Gutxiago erabiltzen diren kidekoak: onenbesteraiñoko, orrenbesteraiñoko. Ik. áinbeste.
áinbesterako. (b). zenbatzailea. Para tanto. Ez ari asarretu, eztok ainbesterako ta./ —Bi illabeterako noia bakaziñotara. —Ainbesterako? Gutxiago erabiltzen diren kidekoak: onenbesterako, orrenbesterako. Ik. áinbeste.
áinbestian be. (b). adberbioa. Hainbestean ere. Pasablemente, no mal del todo. Ik ipuin asko, baiña ainbestian be bizi aiz./ Gure taillerrian oinddio ainbestian be bagabitz. Gutxiago erabiltzen diren kidekoak: onenbestian be, orrenbestian be. Ik. áinbeste.
áinddu. aditza. 1. ainddu. (a). du aditza. Agindu.   Mandar, ordenar. Zeiñek aintzen dau Españan? 2. ainddu. (b). du aditza. Agindu. Egingo duela esan.   Prometer. Aprobatzen bazeban, bizikletia erosiko notsala ainddu notsan./ Zapateruak biarko eindda eukiko zittuala ainddu zostan. Ik. berbía emon. 3. ainddu. (c). dio aditza. Indarrez gauzaki astun bat mugitu.   Forzar, hacer fuerza. Zuek ainddu ortikaldetik./ Palankia sartu ta ainddu bekaldetik. Harri handi bat mugitzerakoan, ate bat forzatzerakoan eta horrelakoetan erabilia.
aingera. Ik. aingíra.
aingéru. 1. aingeru, aingerúa. (a). izena. Angel. aingérutxua emon. (c). esapidea. Zintzo itxura izan. Aingerutxua emoten dau baiña elementu edarra da. 2. aingeru, aingerúa. (d). izena. Ume-umetan hiltzen dena. Ik. aingéru kanpáe.
aingéru kanpáe, aingéru kanpáia. (b). izena. AINGÉRU KANPAI. Haur bat hiltzen denean jotzen den kanpaia.   Repique de niño muerto. "Kanpaikada txiki eta ariñagua izaten zan, errepikia esaten jakona. Umia hiltzen zanian 'aingerua hil da' esaten zan." (SB Eibetno). Ik. aingeru.
aingéru guardáko, aingéru guardakúa. (a). izena. El Angel de la Guarda. Lengo umiak bakoitzak bere aingeru guardakua izateban.
aingeru loria
© Jaione Isazelaia
aingéru lóra, aingéru loría. (d). izena. . Calendula arvensis.. Hilerri-lilia.   Maravilla silvestre. Pare bat arrabete luzeko belarra, petalodun lore zuri txikiak dituena. Inguru hauetan begiko mina kentzeko erabili izan da. Calendula arvensis.
Aingeruzar. Ik. Angiozar.
aingíra, aingiría. (b). izena. AINGERA, ANGIRA. Anguila. aingiría baiño labánaua. (c). esapidea. Más resbaladizo que una anguila. Kontuz eldu egur onei, aingiria baiño labanauak dare ta. angira zinbrixo, angira zinbrixua. (Eibar) Aingira kumea, angula baino handiagoa. Goiz guztia uretan emonda, angira-zinbrixu bat besterik ez dogu atara. (Etxba Eib).
áinka eiñ. (a). dio aditza. Haginka egin.   Morder. Txakurrak ainka ein zotsan neskatilliai. Ik. eldu.
ainkára, ainkaría. (a). izena. Mordedura, mordisco. Astuan ainkaria oso peligrosua izaten da./ Ainkara bat artukotsut zure sagarretik. Ik. kauskára.
aintxíñan. (a). adberbioa. Aspaldi.   Hace mucho. Aintxiñan etzeuan oin beste auto. Ik. antigual, aspaldi, aspaldittik. aintxiñáko, aintxiñakúa. (a). izenlaguna. Aspaldikoa. Aintxiñako kontuak kontatzen egon ga. Ik. aspaldíko. aintxiñátik. (a). adberbioa. Aspalditik. Aintxiñatik dakit nik ori. Ik. antigual, aspaldi, aspaldittik. Ik. antiguál, aspáldi, aspaldittik.
aintxitxika. Ik. antxíntxika.
aintzakótzat artu. (b). du aditza. AINTZAKÓTZAT EUKI. Aintzat hartu, kontuan hartu, eduki.   Dar importancia a algo, prestar atención. Nik esandakua etziñuan aintzakotzat artu eta oin ikusi ze pasau dan./ Gaztetan urtero joaten giñan Urkiolara; eurixa ta kilometruak ez giñuzen aintzakotzat artzen./ Arek bere burua, beste iñor eztauka aintzakotzat.
áiñ. (a). juntagailua. Hain.   Tan. Patatak eztie ain karuak.
áiña. (a). juntagailua. Adina.   Tanto. Kantitatezko konparaziotan erabilia. Orrek zuk aiña badaki. Sin. ainbat, beste. Ik. láiñ.
áiñube, áiñubia. (c). izena. Eguzkiak jotzen ez duen parajea. Laiotza.   Umbría, lugar sombrío, que no entra el sol. Mendikute basarrixa benetan paraje aiñubian dago./ Etxia eitteko, aiñubia baiño euzki-begixa obe. Laiotz ere entzun izan dela dio Don.k Ant. euzkí-bégi. Ik. izotzálde.