Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
ardatz-nagusi, ardatz-nagusixa. (d). izena. (Eibar) Eje principal de la máquina herramienta, husillo patrón. Onen tornuonen ardatz-nagusixak ari biborra (Withworth) dauka eta ari metrikua emoteko gaizki be gaizki ibiltzen naiz. (SM Burdin).
ardáudun, ardaudúna. (c). izena. ARDAUTARI. Ardoa etxerik etxe banatzen duena.   Repartidor de vino, vinatero Amabixak die eta laster etorriko da ardauduna.
ardautári, ardautaríxa. (c). izena. Vinatero. Ik. ardáudun.
árdazgei, árdazgéixa. (d). izena. Ardatz-gaia. Burtardatza egiteko enborra. Gure aittai entzuten notsan e, gure aittajunak eta juten ziela ara (Aramaixoko Kurtzeta aldera) ardazgeixak ekartzera. Astuakin. Jun ara ta bi trongo ipiñi astuai albotan-da. Don. Ik. korósti.
ardázketa, ardázketia. (d). izena. Ardatzaz hari egitea.   Hilado, acción de hilar con el huso. Neguan ardazketan jarduten zeben etxeko emakumiak. Ardatzian eiñ dirudi erabiliagoa zela ardazketan eiñ baino. Ik. ardátz, górueta.
árdi. 1. ardi, ardíxa. (a). izena. Oveja. Hemen latxa arrazakoak daude bakarrik, baina izen hori ez da erabilia. Emengo ardixa esaten da «borro»arengandik bereizi nahi denean. Muturzurixak, muturbeltzak, muturgorrixak eta muturkakuak omen daude, besteak beste. ardíttan eiñ. (c). esapidea. Artzantzan jardun. Illebete barru saldu ein giñuzen gero. Aitta be zaartu zan da, ardittan eitteko ta. Luis. ardíttan ikási. (c). Artzain ofizioa ikasi. Nik ardittan ikasi naban ementxe txikittan, etxe inguruan. Luis. ardíxa moztu. (c). Ardiari ilea moztu.   Esquilar las ovejas. Guk beti esan izen dou ardixa mozteko artazixak. Pedro. Ik. ardí-mózte, bórro. ardixetara eitten dabena. (d). esapidea. "Se dice de los perros que adquieren el vicio de acometer a las ovejas. Ardixetara eitten ebana aurkittu zan a txakurra eta ill eiñ biar izan eben. 2. ardi, ardixa. (Eibar) Pulga. Ik. arkakúsu, -o.
ardi-gánau, ardi-ganáua. (d). izena. Especie ovina. Danak batera artuta ardiganaua. Don./ Ardi-ganaua dabillen tokixan lirdika asko itten da.
ardi-mozten
© Ezezaguna
ardí-mózte, ardí-móztia. (c). izena. Esquileo. Laster asiko da ardi-moztia. ARDI-MOZTEN. Esquilando. Gaur ardi-mozten ibili gaittuk. Don./ Udan, euzkixa gora doianian, San Antoniotan asi eta Santiagotarako moztuta beintzet komeni. San Pedro ingurua sasoik onena. Don./ Ille jotzen, ardi mozten, euna eitten... JJp./ Ni enai artistia ardi mozten. Luis.
ardibide, ardibidia. (d). izena. Ardiak basoan egiten dituen bidezidorrak. Ardixak, ibillixaz basuan beti bide-txingor batetik, zittuen eregi ardibidiak. (Etxba Eib).
ardi-errebáiñu, ardi-errebaiñúa. (c). izena. Rebaño de ovejas. Sin. artalde. Ik. errebáiñu.
ardiérren, ardierréna. (c). adjektiboa. Beti atzean gelditzen denari esan ohi zaio. Artaldekoa gogora ekarriz, jakina.   "Se dice del último, del que demora, del que queda rezagado." (Etxba Eib). Emen dator, alakon baten, gure ardi-errena. Azen.: ardíerren ere bai.
ardi-esne. Ik. artésne.
ardigáldu, ardigaldúa. (c). adjektiboa. Bakartia, inori jaramon asko egin gabe ibiltzen dena. Artaldekoa gogora ekarriz, jakina.   Persona solitaria, que no hace mucho caso a los demás. Nun ete da gure ardigaldua?
ardi-gaztáe, ardi-gaztai, ardi-gaztáia. (b). izena. Queso de oveja.
ardi-gonaizak
© Jaione Isazelaia
ardi-gonaiza, ardi-gonaizak. (c). izena. ARDI-GURAIZAK. Ardia mozteko artaziak.   Tijeras para esquilar ovejas. Ardi-gonaizak esate jaten len. Felipe.
ardiille, ardiillia. (b). izena. Artilea, ardiaren ile gordina.   Lana de oveja sin tratar. Ardiillia be garbittu ein bieda, bere forman, jo ein bieda, gero kardau ein bieda. Hilari. Sin. ardílana, artílle.
árdiki, árdikixa. (b). izena. Ardiaren haragia.   Carne de oveja. Ardikixa erosikot saltsan ipintzeko.
ardi-kórotz, ardi-korótza. (b). izena. Ardi-kaka.   Excremento de oveja.
ardilania
© Jaione Isazelaia
ardílana, ardílania. (a). izena. Artilea.   Lana de oveja. Ardilaniakin askotan (puntua egin), neguan urtero-urtero. Pedro. Sin. ardiille, lána.
ardi-nárru, ardi-narrúa. (b). izena. Ardi-larrua.   Piel de oveja con su vellón. ardi-narruz jantzitta ibili. (c). esapidea. On itxurak egiten dituzten jende gaiztoaz esana. Ondo ezautzen dou ori, oiñ ardi-narruz jantzitta ibilli arren. Antzinako otso-ipuinen batetik.