Hiztegia
a
abandónau
abáro
ábeto
abuéntau
adarkári
adúrra dárixola
agaittik
ágorte
aiba!
áinbesteraiño
aiotz
aittiaren egin
aixkirátu
aize-bolára
áizti
áker
alába
albako
aldámarra
aldéra-kárga
aleka
álkaso
almuáda
altúra
ámaiñ emon
amatau
ámetz
amots
andadora
andrakúme
aníma gáldu
ankagorri
ankázabal
ántxe
ántzu
aózabalka
apártau
apópillaje
aprotxau
aráe, -i
arápo
arbílora
ardatz-nagusi
ardí-txábola
areoplano
argíoillar
arilketa
árkiri
armeríxa
aroztegi
arraiñ gorri
arranbaltz
arraska
arrautz-ópill
arrebulluan
arríjasotze
arrixan
artabúru
artanpero
artétsu
arto-txakur
asakan ibili
askomodutáko
astakiñerra
asté sántu
astopotxotxo
atabal
ate-losa
átsalde
atxurkilla
átzen
aukerátu
auntz-eztul
áurrerako izan
auspotu
áuzo
Azáldeittako kárdu
azi-buru
ázkor
aztárren
abandónau
abáro
ábeto
abuéntau
adarkári
adúrra dárixola
agaittik
ágorte
aiba!
áinbesteraiño
aiotz
aittiaren egin
aixkirátu
aize-bolára
áizti
áker
alába
albako
aldámarra
aldéra-kárga
aleka
álkaso
almuáda
altúra
ámaiñ emon
amatau
ámetz
amots
andadora
andrakúme
aníma gáldu
ankagorri
ankázabal
ántxe
ántzu
aózabalka
apártau
apópillaje
aprotxau
aráe, -i
arápo
arbílora
ardatz-nagusi
ardí-txábola
areoplano
argíoillar
arilketa
árkiri
armeríxa
aroztegi
arraiñ gorri
arranbaltz
arraska
arrautz-ópill
arrebulluan
arríjasotze
arrixan
artabúru
artanpero
artétsu
arto-txakur
asakan ibili
askomodutáko
astakiñerra
asté sántu
astopotxotxo
atabal
ate-losa
átsalde
atxurkilla
átzen
aukerátu
auntz-eztul
áurrerako izan
auspotu
áuzo
Azáldeittako kárdu
azi-buru
ázkor
aztárren
almuáda, almuadía. (a). izena. ALMUARA, ALMUERA, ALMUEDA, AULMARA, AULMERA, AUMARA, AUMERA. Almohada. Almuedia ero burkua. Burkua be asko esaten dou ta almuedia be bai. Don.
Sin. búrko.
álpaje, álpajia. (c). izena. . Medicago sativa. Alfalfa. Sekula-belarra bezala, soroetan ereinda hartzen den belar forrajeroa. Ebakialdi ugari ematen du, moztu eta berehala etortzen baita berriro. Zelaia hiru edo lau urte egoten da ematen. Lore morea du. Dauzkan bitaminei esker eskorbutoa saniatzen omen du, baita giltzurrunetako harriak deuseztatu ere. Zenbait etxetan sekula-belarrari alpaje zabala esaten zaio eta alpajeari alpaje luzia.
álper. 1. alper, alperra. (b). adjektiboa. ÁRPEL. Nagia. Vago, -a, perezoso, -a. Argixa da baiña alperra. Hitz honen deribatu guztiak ere arpelekin esaten ditu zenbaitek, batez ere Ubera-Elgeta aldean. Sin. nagi (erabiliagoa) Sin. nagi. Ik. zuri. Alperrantzat jana eta langilliantzat lana sekula eztia faltako. esaera. (Lar Antz). pentsatzeko baiño alperraua izan. esapidea. Oso alperra izan. Noiz izan aiz ba i argixa? Pentsatzeko baiño alperraua aiz ta. (SM Ezten).
2. alper, alperra. (d). izena. Errementaritzan, errematxeak egiteko ingudean ezartzen den burdinazko tutua. Alperra esate jakon, azpixan ipintze zana; aura geldik zeolako, ari alperra. Eus.
3. alper, alperra. (Eibar) "Artefacto de madera para taladrar y fresar, taladro de sobremesa." (SB Eibetno).
4. alper, alperra. (d). Piedra cilíndrica que se arrastra en los campos para pulverizar terrones. Sin. erpíllarri.
alpér-bíaje, alpér-bíajia. (c). izena. Ezertarako balio izan ez duen bidaia. Viaje baldío.
Notarixara joan naiz baiña itxitta zeuan. Alper-biajia ein ddot./ Telefonotik deittukotsuet baezpada be, alper-biajia eiñ eztaidan. Alper- aurre hitz gisa, eta zentzu berberaz, ondoren datozen beste hitzetan. Ik. alperréko.
alperkeríxa, alperkerixía. (a). izena. Nagikeria. Holgazanería, ociosidad Benga, lanera ortik, beti alperkerixan egon barik. Sin. nagikeríxa.
alpérra izan. (b). da aditza. ALPÉRRIK IZAN. Ser en vano. Alperra da ari asarre eittia./ Oiñ akordau bia da. Gero alperrik da buruai azka eittia.
alperréko, alperrekúa. (b). izenlaguna. ALPERRÍKO. Alferrikakoa, ezertarako balio ez duena. Inútil, baldío. Alperreko lana da erregatzia, total gabian eurixa eingo dau ta./ Alperrikua da orri goiz etortzeko esatia. Alperr Ik. alpér-bíaje.
alpérrik. (b). da adberbioa. ARPÉLIK. En balde, en vano. Ainbeste lan, da dana alperrik./ Bizikletia alperrik badaukazu, emoidazu. alpérra izan. (b). da aditza. ALPÉRRIK IZAN. Ser en vano. Alperra da ari asarre eittia./ Oiñ akordau bia da. Gero alperrik da buruai azka eittia. alperrik galdu. (a). da-du aditza. ARPELIK GALDU. Hondatu. Estropearse, echarse a perder. Sikutiak leka guztiak alperrik galduittu. Sin. ondátu.
alpérrontzi, alpérrontzixa. (b). izena. (adierazkorra.) Cacho holgazán. Jaiki ari ortik alperrontzi ori. Konfiantza giroan, familia barruan, batik bat, erabiltzen da.
álta(n) égon. 1. altan egon. (b). esapidea. Txakurra edo behorra, esate baterako, susara egon. Estar en celo la perra, la yegua, etc. Gure Pintto alta dago. 2. altan egon. (a). (argot). Sexu gogoz egon. Estar cachonda/o, caliente Ikusten dittuten neska danak edarrak jaozak; hau altan egotiau ez dok bape ona. (TSE Berb).
alta(n) jarri. Susara jarri. Ponerse en celo. Ik. arkéra, ígel egon, uméske, xípu.
altáre, altaría. (a). izena. ALTARA, ALDÁRA (UB.). Altar. Monagilluak altarian dare./ Aldarara urten eban sankristauak. Ik. altáre nausixán modúan apáindduta.
áltu. 1. altu, alta, altúa, áltia. (a). adjektiboa. Alto, -a. Mutil altu bat egon da zure preguntez. 2. altu. (b). adberbioa. En voz alta. Ez ain altu berba eiñ. altúan. (b). adberbioa. En voz alta. Altuan esan zeban nere izena. altútik. (c). En voz alta. Altutik leiduizu papel ori. 3. altuena be. (b). esapidea. Gehienera ere.
Arek altuena be ogei urte izango jittuk.