Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
kania
© Jaione Isazelaia
kána, kanía. (d). izena. Kana. Metroa baino gutxixeago duen luzeera neurria (835,9 mm.).   Cana, vara; medida de longitud, prácticamente en desuso, actualmente solo utilizada en los troncos de las pruebas de hachas. Kania lenao dendarixak pe bai. Telia be kanaka saltze juen lenao, uste juat... Mugertzako Kasildak ez ete juan erabiltzen kania? Mostradore ertzian kaxkak eindda eukitzen jittuan arek, eta kana bat eta kana bi... Klem./ Gure aittajuna-zanak kordelakin neurtzen jittuan txalak. Kania ta arria ta, aittatze jittuan, sekula ezkiñuan entendidu, baiña. Klem. Kana batek 8 ontza ditu.
kanaérdi, kanaerdíxa. (d). izena. KANERDI, KANAERDIKO. Media vara. KANAERDÍKO, kanaerdikúa. Kana erdi neurtzen duena; enborra, gehienbat. Sei kanaerdiko ebai biaittu bakoitzak. Ik. kána.
kánako, kánakua. (d). Kana bat neurtzen duena. Ik. kanaérdi.
kánal. 1. kanal, kanála. (b). izena. Ubide handi samar eta ondo egina, errotarakoa, adibidez.   Canal. Boluko kanalera jausi zuan bizikleta ta guzti. Ik. erréten. 2. kanal, kanála. (c). izena. Gauza batek, zenbait labanek, adibidez, duen erretentxoa.   Canalillo de un cuchillo, por ejemplo.
kanalían. (c). adberbioa. Aberea hil eta garbitu ondoren. Pisuari buruz, batik bat.   En canal (una res). Ez, bizipixura eztot nai tratuik; obe dou kanalian ikustia./ Ikusi ein biar ze pixu daukan kanalian. kanaléra saldu. (c). esapidea. Hil-pisura saldu. Obe dozue begira baino kanalera saltzia. Ik. begíra saldu, bizipíxu, il-píxu.
kanalóe, -i, kanalóia. (c). izena. Canalón de tejado. Sin. ódixa.
kanbíxau. (a). da-du aditza. GANBÍXAU. Cambiar. Batzuek Azen. kánbixau. Sin. aldatu.
kánbixo. GÁNBIXO. 1. kánbixo. (a). izena. Aldaketa.   Cambio. Egualdixak kanbixua dauka. 2. kánbixo, kánbixuak. (a). izena. Txanponak.   Cambios. Biar emungostazu, eztaukat kanbixoik eta.
kándela. 1. kándela. (b). izena. Candela, vela. San Antonioi kandelia ipintzera noia. Ik. argízai. 2. kándela, kándelak. izena. Mokoak; hauek dariola daudenean.   Mocos colgantes. Mutikua! Artu paiñolua ta kenduizak kandela orrek. 3. kándela, kándelia. (c). izena. Carámbano de hielo. Atxur kertenan lakotxe kandelak dare etxostian. Sin. izotz-garránga, izótz-kándela. 4. kándela, kándelia. (c). izena. Estalactita, estalagmita. Ik. garránga.
Kandeláixo eguna. (c). izen propioa. KANDELAIXO. Kandelario eguna (otsailak 2).   El día de la Candelaria Atzo zan Kandelaixo ta gaur Santageda bezperia. KANDELAIXO soilik ere bai. Kandelaixo bero, negua gero, kandelaixo otz, negua motz. (c). esaera. Kandelaixo egunian egualdi ona baiño obe ei da otsua ardi artian ikustia. (c). esaera.
kandéla-négar, kandéla-negárra. (c). izena. Gota de cera derretida. Kandela-negarrez beteta zeuan elizia. Ik. argízai-négar, ur-négar.
kandeléro, kandelerúa. (c). izena. Candelero.
kándill, kandílla. (d). izena. Candil; de carburo, según Donato. Kurtzelua aretxek zeban izena, petrolio-ontzixak. Karburuakin bazan kandilla esaten zan, eta petroliuakin bazan kurtzelua. Ik. kínke, kúrtzelu.
kandu. Ik. gándu.
kánela, kánelia. (b). izena. Canela.
kanerdi. Ik. kanaérdi.
kángrejo, -u, kángrejua. (a). izena. Cangrejo de rio.
kángrena, kángrenia. (c). izena. Tétano, gangrena.
kánika, kánikia. (a). izena. Canica. kániketan jokátu. (a). aditza. KÁNIKETAN IBILLI. Jugar a las canicas.
kánilla. 1. kánilla, kánillia. (c). izena. Upelei ipintzen zaien egurrezko txorroa.   Canilla, grifo de madera que se coloca a los toneles. Botillia betetakuan ondo itxi kanillia. Barrikak honendako duen zuloari kanilla-leku, edo kanilla-zulo. Zenbait etxetan burdinazkoei ere —normalean txorro deituei— kanilla esaten zaie. kanillako ur, kanillako ura. (c). izena. Txorroko ura. 2. kánilla, kánillia. (d). izena. Ehundegian, anezkaren barruan hariarekin joaten den zotza.   Canilla. Sin. txintxur. Sin. anezka-ziri. 3. kánilla, kánillia. izena. "Josteko makinaren haria batzekoa." (Lar Antz).