Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
-aga
aáztu
abarka-galtza
abémaria
abíxau
adári
adárzabal
afari
agiñéko miñ
agún
aidézko buélta
Aingeruzar
aitta-mosu
Aitzian jaiotakuak aitzian nai
áixkora-bégi
aize-zúlo
akábatzaille
akostunbrau
álanbre
albista
aldats
aldrebeskeríxa
Algódonera
alkóndara
alpérra izan
amabíko-áundi
ama puntáko
ámen
amoríxo
anaiérdi
andérotza
anezka-etxe
ánjelus
ankámiñ
ansuategi bedar
ántz
aokára
apáldu
ápelo
apreetero
ar
aramaittako
arátuste lóra
arbola-perretxiko
ardiérren
area
árgi
argízai-tánta
arka
arlóte
árnika bédar
árra
arrakalada
arrantxéro
arrasto
arráza
arrézkero
arrímu
arroskara
artakutxa
artatxóri
árto
artz
asétu
áspa
astápotro
astoéme
astúa átzeraka baiño térkuaua izan
áte
atetxákur
atxbítarte égoe
atzbizar
átzeruzka
aundiguráko
aurrebero
áusi
autségun
áxaxa
azátz
ázkar
azpíjan
Ázula
bagill
bajáda
bakóitza
balío izan
banátu
barbantzu
barkátu
barregúra
bárriz
basakatu
basoerdi bat jo
basúrda
bázkai
bedar errailla
beéko su
begirátu
Béizu
belárriko miñán bédar
belozidáde
béndian
berákatz
bérba eiñ
berdéxka
berendixa
berótu
besarte
betekára
bezéro
biarréko
biderátu
bigunkerixa
billotx-adári
birbikiñ
birraldátu
bíur
bizibíde
bizixa
blásta!
bolátoki
bordau
bostéun
bragáu
bríst eiñ
buérda
burdi-burpill
burdiña-salda
burpil-zorrotz
búrtol
buruirítzi
bústi
buztingórri
danbatéko
dardáizu, -o
déittu
denunzíau
desezaun
despístau
diábru
diplomátiko
dispárau
Donostía
drau
dúnba
ebali
ederráldi
edúr-bóla
egaletako zulo
egitteko txokolate
egostura
egur-zan
eju-ejuka
eldúleku
elórrarantza
emezortzi
endemas
enpaiñuz
entiérru -o
épel
érako
erbásanta
erdibíttu
erei
erlátegi
ernári
érpill
errazoi
errédittu
errégu
errekondo
errementáritza
erréparto, -u
erretírau
errezil sagar
errobéro
errópaje
érruki
esámiñ
éskaillu, -o
eskax
éskiña
eskribídu
eskúlan
eskusóka
esné-arro(n)ka
espálda
esplíkau
este-áundi
estrapelísta
eta
etxáflero
etxe-kakatsu
etzan
éun
euri-arrara
éuskerazko dántza
ezaugárri
ézer
ezízen
ezkonsári
ezpáta
ézten
fáltso, -u
fátu
fijo
flámenka
fraille-berbeta
Frantzía Euskál
fúbol
fusturi
gabon-éske
gáiñera
gaizkittu
galda-burdiña
galípot
ganau-soka
ganórabako
garbántzu
garí-ébaitze
garlopa
garróte
gáubela
gaztaimámiñ
gaztekeríxa
géldi
gertáu
gibélurdiñ
gíro
gizen-fáltsu
gobérnante
goibel
goldátu
gonazále
gordáillu
gorriñ-egualdi
gosétu
gramilla
gubi
gustáu
ibilláldi
idolika
igárri
iguinddu
ikastáille
ikúrriñ
il-draun
illentxa
il-píxu
indarrétxe
inguletadora
íntxaur
-iñéro
io
ipurdíko
ipurtokértu
iráun
íriñ
irúdi
irutxikíko bótilla
ítto
itxe
itxúrabarik
itzulikaldera
ixípula
ixúrtu
izéntau
izpíttu
jabóndu
jakíntsu
janóntzi
játor
jazman
Jesusén Bíotz
joán dan
jórra
juanikóte
justútu
kaiñabéra-sáill
kakaíñan
kakáume
kalbóso
kale-txákur
kamioe, -i
kángrena
kanpókalde
kántzer
kaporal
karákter
kareauts
karlistói
karraztarro
kartonérixa
kaskára-bátze
kastataráko
katanárru
katon
kaxk
kejóso, -a
kilikilitsu
kintáda
kirikíxo
kizkúrtu
kobardétu
koipétu
koláda
komante
konbéstante
koniflóra
konprómiso
kontrabísta
kontulári
kórba
korríente
koskábillo bédar
kóta
kriaútza
kuartonérixa
kukuka ibili
kunplídu
kurutzai
lábaiña
labore-úrte
laiñeza
láko
lánga
lanzúrda
laratz
larre motxian azittakua izan
lástazao
láuko
léen
leká-pátata
lepámotz
lera-zapata
Lezárrisoro
limari
lior-lában
litxatu
llána
lokámux
lorabotatzaille
lotsábako
lubera
lur-auts
lurtári
maáts-bátze
maikára
maittásun
máketo
malapartáu
mamarro
mangáu
mántxa
marikoi
markí-mádari
martinetero
mastíkau
mátxet
maxkar
mekáuben!
méndi
menpeko
merketári
mezia (edo errosaixua) esan
Miláitos
minéral
míra eiñ
mittei
modútu
moldiatzaille
móro
mostu
motxárda
múgarri
murríztu
mutilgázte
mútxo
nagíttu
napar-jénte
narrúta
Nebereta
negu-mútil
nerbióso, -a
néure
nóiznai
norbéra
nun ero nundik
obéto
ode-tóntor
odól-juan
ógi
ogí-zati
óilloki
oinguan
óittu
okéla
ola
óluts
ondóez
oneratu
oostu
ordáinddu
orduraiño
orko izena
orren baten
órtik
oskarbittu
ostéra
óta
otsáill
ótzan
paatxa
Pagobedeinkatu
palángana
panpana jo
papuztu
parézer
párte
pasára
Paskúa Udaberríko
patérnoster
páxa
pélota
perdígoi
perretxíku, -o
petenáda
pika -jungura
pikúluze
pinplau
piñu-koko
pipi
pitxí lora
plania pasau
plé éindda
póltsa
pórru
pótaje
potróso
praille
prepáratibo
príntzesa
promésa
pulmoníxa
púntero
púsillo
putzustel
raréza
rékto
sáale
sai
sakáu
salbákonduto
sáltsa
San Juan
San Markos
Santikúrutz
sarden
sartúera
sasóe, -i
satísfetxo
segámaillu
sei
semínaixo
sentímentu
seto
sínfalta
situazíño
soiñu txiki
solómo
sorbéltz
sortu
suarka
suberte
sugan
súr-motz
sutái
tablóe, -i
taka-taka
tanganillo
tária
tati!
teillátu
tenple onekoa edo txarrekoa izan
térzeran
tínta
tirízi
tití-púnta
tolósa bába
topalan
tortéro
tragáu
trankílddu
tremendo
tringo
triskazíño
tróntzo
trunboe
tutulu mendi
txakurkeríxa
txáltxiki
txánpon
txapláta
txarri bédar
txarrítta
txatxuáldi
txibixa
txilbor
tximoso, -a
txingorráda
txipili-txapala
txirlora
txirritola
txístu
txitxi-potxuetan jardun
txolet
txori-káka
txortalári
txukúndu
Txutxúrra
ugar
ukátu
umémiñ
untau
uráundi
ur-érreten
urkúldu
úrren
urritzézko
urtéko ájuste
usakúma, -e
uts
úztau
ximúrtu
zaborreríxa
zakártu
záltai
zankúrutz
zapatz
zapózta
zarpiau
zártzaro
ze
zélula
zepátu
zerráill, -a
zestokára
ziarbide
ziéntoka
zikiríxo
zink
zirikada
zirrinddára
zopaundi
zorna bédar
zórtzi
zubi-ánka
zuma ságar
zurikeríxa
zurtu
eta. juntagailua. 1. eta. (a). juntagailua. TA, DA, ENDA. Juntagailu kopulatiboa.   Y. Zuk eta nik berba ein biou. Aurreko hitza bokalez amaitzen bada: ta. /l/, /n/ edo /r/z amaitzen bada da, eta beste edozein kontsonantez amaitzen bada eta. Horiek dira arau modukoak, baina askotan ez dira betetzen. Adibidez aurreko hitzaren ondoren geldialditxo bat izan denean sarri etaz jarraitzen da, aurrekoa edozein delarik ere. Ik. enda. 2. eta, ta, da. (a). juntagailua. Esaldiaren bukaeran jarrita zentzu kausala ematen dio, bait-en baliokidea.   Pues, porque. Etxera noia bazkaixa daukat eta. Hemen ere lehen aipatutako legeak betetzen dira. 3. eta, ta, da. (b). Eta beste bat, edo batzuk; horrelakoetan:. Nere anaia ta Galizian izan die./ Italianuak eta etortzen die jaixetara. Hemen ere goiko legeak betetzen dira. 4. eta, ta, da. (b). Kirol emaitzetako lotura. Iru eta bi irabazi dau Alavesak.
eta abárra. (b). Aurreko hitzari edo hitzei enfasia emateko erabiltzen da.   Se usa para dar énfasis a las palabras o a la palabra anterior en frases como: Negarra, burrukia eta abarra badarabille gaur be gure umiak./ Desgrazia ta abarra badauka koittau arek pe kontatzeko./ Poliziak, gizurra ta abarra, azkenian engañau eiñ eban... Eta abar... (etcetera) zentzuan, (batuan bezala), ez da erabili ohi.
étapa. 1. étapa, étapia. (a). izena. Etapa. Induraiñek etara dau etapia. 2. étapa, étapia. (d). izena. Ekinaldia, lanaldia. Bi etapatan ebagi giñuzen bedarrak. 3. etapa, etapia. (d). izena. Txondorrak duen egur-ilara bakoitza. Lelengo etapia emen faten da; geo dana akaautakuen, atzea barrixa itten da lengo lekutik gora; geo an beste etapa bat berriz atzea, beste ekiñaldi bat. Mart. Sin. illára, trámo.
3. eta piku. Y pico. Bi kilo eta piku zeuzkan anborrainak.
etára. 1. etara. (a). du aditza. ATARA (EIB., OÑ., LEIN.). Atera.   Sacar, obtener, hacer. Ezta burua kotxeko bentanatik etara biar. Erretratuak etaratzera noia. KARNETA ETARA, ERRETRATUAK ETARA, TITULUA ETARA eta abar. aizía etara. (c). du aditza. Haizea korritzen hasi. Aizia etara dau eta bentanak ixtera noia. aurrian etara. (c). esapidea. Norbait indarrez kanpora atera. Kamareruak artu eta aurrian etara zeban. bizimodua etara. (b). esapidea. Ganarse la vida. Orrek ietargixan be etarako leukek bizimodua. onetik etara. 1. onetik etara. (c). esapidea. Pazientzia galdu eragin. Onek umiok nere onetik etaratzen najuek. Nere, bere, zure... onetik etara 2. onetik etara. (b). esapidea. Sacar las cosas de quicio. Gauzak bere onetik etaratzen dienian, adios. 2. etara. (c). du aditza. Lehiaketa bat irabazi.   Ganar una competición. Lejarretak etara dau gaurko etapia./ Baietz Realak etara ligia./ Aiuntamentuko puestua zeiñek etarako ete dau? 3. etara. (c). du aditza. Dislocar un hueso. Besua etara dau Milak. Ik. urten.
etárea, etáreia. (c). izena. Hectárea. Guk e, neurrixa gaur ibiltzen douna, areia, metrua eta etareia. Don.
éte. (a). Ote.   Partícula que expresa duda y se usa en oraciones interrogativas. Noiz ete dator Mikel?/
éten. 1. eten. (c). da-du aditza. Tentsioan edo tiran dagoen zerbait hautsi.   Romper(se) algo que está en tensión. Zapata-sokia eten jat./ Zanen bat daukat etenda. étenda. 1. étenda. (c). adberbioa. Tiran dagoen zerbait apurtuta. Etenda dago arginddarran kablia. 2. étenda. (c). adberbioa. Neka-neka eginda, lehertuta. Etenda aillegau giñan bakaziñotatik. Ik. pót eiñ, ukatu. 2. éten. (c). du aditza. Interrumpir. Berbetan diarduanian etxako gustatzen etetia. 3. éten. (c). du aditza. "Barrez lehertu. Antoniokin (barrez) eten giñuztanan." (Lar Antz) 4. eten, eténa. (c). izena. Rotura (tratándose de objetos tirantes). Sokiai etena makalune batetik ein jakon. 5. eten, eténa. (d). izena. (Eibar) Hernia. Egin zittuan indarrekin etena egin jako. etendako, etendakua. "Herniado. Etendakua ez da gauza lan gogorretarako." (Etxba Eib).
etenbárek. (c). adberbioa. ETENBÁRIK. Eten barik, etengabe.   Ininterrumpidamente, incesantemente. Etenbarek diardu eurixa./ Zuen umiak gau guztia negarrez jardun dau etenbarek.
etenbaréko, etenbarekúa. (c). izenlaguna. ETENBAKO, ETENBARIKO. Etengabekoa.   Ininterrumpido, incesante, contínuo. Zuen tiak etenbareko jarduna dauka./ Oñatin etenbareko jaixak dare urte guztian./ Politiko orrek barriketia dauka etenbarekua. JJp.k etenéko lana. esapidea. Lan itzela. Zera dio Joana Joxepak: Bedar txarrak loria igual etaratzen zeben, da, arek batzen-da, eteneko lana eoten zan emen.
etenki, etenkixa. adjektiboa. (Antzuola) "Erraz eteten den zerbait. Ari etenkixa da auxe." (Lar Antz).
etorkízun, etorkizúna. (c). izena. Porvenir. Etorkizun oneko gaztia zan. Sin. etorpíde.
etorpíde, etorpidía. (d). izena. Etorkizuna.   Porvenir. Nik basarrixai etxat ikusten etorpideik. Sin. etorkizun (esanagoa). Sin. etorkízun.
etórrera, etórreria. (b). izena. Venida, viaje de vuelta. Ezkiñuan plaiatik etorrera ederra eiñ ainbeste kotxekin./ Joan biar goiaz, baiña eztakigu noiz izango dan etorreria.
etórri. 1. etorri. (a). da aditza. Venir. Kantsauta nator. Etortzen dana artu biar. esaera. "Datorrena datorrela edo gertatzen dena gertatuta, onartu egin behar da." (Lar Antz) 2. etorri. (c). da aditza. Ir (?). Inoiz JOAN zentzuan erabili ohi da. Adibidez Etortzen banok orra...! esan ohi dio mehatxukor nagusiak gazteari; edota Biar etorriko naiz zuenera bisitta bat eittera, laguna kalean topatu duzunean, edo telefonoz amari esan ohi diogu: Gaur ez gatoz bazkaltzera, ez goazela esateko. Zuenera etorri, alegia. Ni edo gu, zu zauden lekura etorri. Ikustekoa litzateke ea Euskal Herriko beste toki batzuetan ere gauza bera gertatzen den. 3. etorri, etorríxa. (c). izena. Hizjario ugari eta egokia. Hizlari eta bertsolariez, batik bat.   Inspiración o facilidad de palabra. Bersolari orrek jaukak etorrixa, orrek./ Pare bat kopa jotakuan arek eukitzen dau etorrixa. ETORRIXA EUKI. 4. etorri, etorrixa. (c). izena. Karta-jokoan karta onak hartzea.   En los naipes, el recibir buenas cartas. Atzo euki neban etorrixa badaukat jai daukazue.
étsai, étsaixa. (d). izena. Deabrua. Ori infernuko etsaixakin bat eindda dago. Ik. diabru.
étsi. 1. etsi. (c). dio aditza. "Perder la esperanza, dar por descontado el resultado adverso de una cosa." (Etxba Eib) Badaki partidua galduta daukala baiña ala be eziñ etsi./ Gaitz txarren bat dauka ta bera be etsitta dago./ Naiz da jakiñ-jakiñian egon, ezin dotsa etsi. Gaixo sendaezinei buruz erabiltzen da sarri. Ik. etsípen. étsi-etsíxan. (c). adberbioa. Resignadamente, pero decididamente. Azterketa pillia daukat eta gaur gabian etsi-etsixan zuzendukoittut./ Ala, eizu fregaua ointxe etsi-etsixan. 2. etsi. (c). dio aditza. Asmo edo ekintza bati laga.   Abandonar un proyecto o aspiración. Gure Julienek etsi jotsak beixa ipintzeko asmuai./ Illundu ein jakun da etsi ein gontsan.
etsípen, etsipéna. (b). izena. Resignación. Ondorengoetan ia beti:. etsipéna artu. (c). esapidea. Tomar con resignación, aceptar la desgracia. Oin zuk etsipena artu ta pare bat illabete oian geldi-geldi./ Ba ei daki ze daukan baiña etsipenik artu ezindda ei dabill. etsipéna emon. (c). esapidea. Dar por descontado el final (triste). Mediku guztiak etsipena emon i dotse.
etxábola, etxábolia. (d). izena. Txabola. Lelengo etxabola bat ein biar baldin bou, eingo juau egurrakin, ala ta ola ta. Don. Gutxi erabilia. Sin. txábola.
etxabúru, etxaburúa. (b). izena. Etxearen atzean eta gainaldean dagoen lursaila. Aldapan dauden etxeen atzekaldea.   Terreno situado detrás y a un nivel superior al de la casa o caserío. Narbaizako etxaburuan zuriune bat dago. Etxoste etxearen atze partea da eta etxaburu lehen esan duguna. Etxaburu eta etxazpi antonimoak dira, eta etxoste eta etxeaurre ere bai.