Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
-aga
aáztu
abarka-galtza
abémaria
abíxau
adári
adárzabal
afari
agiñéko miñ
agún
aidézko buélta
Aingeruzar
aitta-mosu
Aitzian jaiotakuak aitzian nai
áixkora-bégi
aize-zúlo
akábatzaille
akostunbrau
álanbre
albista
aldats
aldrebeskeríxa
Algódonera
alkóndara
alpérra izan
amabíko-áundi
ama puntáko
ámen
amoríxo
anaiérdi
andérotza
anezka-etxe
ánjelus
ankámiñ
ansuategi bedar
ántz
aokára
apáldu
ápelo
apreetero
ar
aramaittako
arátuste lóra
arbola-perretxiko
ardiérren
area
árgi
argízai-tánta
arka
arlóte
árnika bédar
árra
arrakalada
arrantxéro
arrasto
arráza
arrézkero
arrímu
arroskara
artakutxa
artatxóri
árto
artz
asétu
áspa
astápotro
astoéme
astúa átzeraka baiño térkuaua izan
áte
atetxákur
atxbítarte égoe
atzbizar
átzeruzka
aundiguráko
aurrebero
áusi
autségun
áxaxa
azátz
ázkar
azpíjan
Ázula
bagill
bajáda
bakóitza
balío izan
banátu
barbantzu
barkátu
barregúra
bárriz
basakatu
basoerdi bat jo
basúrda
bázkai
bedar errailla
beéko su
begirátu
Béizu
belárriko miñán bédar
belozidáde
béndian
berákatz
bérba eiñ
berdéxka
berendixa
berótu
besarte
betekára
bezéro
biarréko
biderátu
bigunkerixa
billotx-adári
birbikiñ
birraldátu
bíur
bizibíde
bizixa
blásta!
bolátoki
bordau
bostéun
bragáu
bríst eiñ
buérda
burdi-burpill
burdiña-salda
burpil-zorrotz
búrtol
buruirítzi
bústi
buztingórri
danbatéko
dardáizu, -o
déittu
denunzíau
desezaun
despístau
diábru
diplomátiko
dispárau
Donostía
drau
dúnba
ebali
ederráldi
edúr-bóla
egaletako zulo
egitteko txokolate
egostura
egur-zan
eju-ejuka
eldúleku
elórrarantza
emezortzi
endemas
enpaiñuz
entiérru -o
épel
érako
erbásanta
erdibíttu
erei
erlátegi
ernári
érpill
errazoi
errédittu
errégu
errekondo
errementáritza
erréparto, -u
erretírau
errezil sagar
errobéro
errópaje
érruki
esámiñ
éskaillu, -o
eskax
éskiña
eskribídu
eskúlan
eskusóka
esné-arro(n)ka
espálda
esplíkau
este-áundi
estrapelísta
eta
etxáflero
etxe-kakatsu
etzan
éun
euri-arrara
éuskerazko dántza
ezaugárri
ézer
ezízen
ezkonsári
ezpáta
ézten
fáltso, -u
fátu
fijo
flámenka
fraille-berbeta
Frantzía Euskál
fúbol
fusturi
gabon-éske
gáiñera
gaizkittu
galda-burdiña
galípot
ganau-soka
ganórabako
garbántzu
garí-ébaitze
garlopa
garróte
gáubela
gaztaimámiñ
gaztekeríxa
géldi
gertáu
gibélurdiñ
gíro
gizen-fáltsu
gobérnante
goibel
goldátu
gonazále
gordáillu
gorriñ-egualdi
gosétu
gramilla
gubi
gustáu
ibilláldi
idolika
igárri
iguinddu
ikastáille
ikúrriñ
il-draun
illentxa
il-píxu
indarrétxe
inguletadora
íntxaur
-iñéro
io
ipurdíko
ipurtokértu
iráun
íriñ
irúdi
irutxikíko bótilla
ítto
itxe
itxúrabarik
itzulikaldera
ixípula
ixúrtu
izéntau
izpíttu
jabóndu
jakíntsu
janóntzi
játor
jazman
Jesusén Bíotz
joán dan
jórra
juanikóte
justútu
kaiñabéra-sáill
kakaíñan
kakáume
kalbóso
kale-txákur
kamioe, -i
kángrena
kanpókalde
kántzer
kaporal
karákter
kareauts
karlistói
karraztarro
kartonérixa
kaskára-bátze
kastataráko
katanárru
katon
kaxk
kejóso, -a
kilikilitsu
kintáda
kirikíxo
kizkúrtu
kobardétu
koipétu
koláda
komante
konbéstante
koniflóra
konprómiso
kontrabísta
kontulári
kórba
korríente
koskábillo bédar
kóta
kriaútza
kuartonérixa
kukuka ibili
kunplídu
kurutzai
lábaiña
labore-úrte
laiñeza
láko
lánga
lanzúrda
laratz
larre motxian azittakua izan
lástazao
láuko
léen
leká-pátata
lepámotz
lera-zapata
Lezárrisoro
limari
lior-lában
litxatu
llána
lokámux
lorabotatzaille
lotsábako
lubera
lur-auts
lurtári
maáts-bátze
maikára
maittásun
máketo
malapartáu
mamarro
mangáu
mántxa
marikoi
markí-mádari
martinetero
mastíkau
mátxet
maxkar
mekáuben!
méndi
menpeko
merketári
mezia (edo errosaixua) esan
Miláitos
minéral
míra eiñ
mittei
modútu
moldiatzaille
móro
mostu
motxárda
múgarri
murríztu
mutilgázte
mútxo
nagíttu
napar-jénte
narrúta
Nebereta
negu-mútil
nerbióso, -a
néure
nóiznai
norbéra
nun ero nundik
obéto
ode-tóntor
odól-juan
ógi
ogí-zati
óilloki
oinguan
óittu
okéla
ola
óluts
ondóez
oneratu
oostu
ordáinddu
orduraiño
orko izena
orren baten
órtik
oskarbittu
ostéra
óta
otsáill
ótzan
paatxa
Pagobedeinkatu
palángana
panpana jo
papuztu
parézer
párte
pasára
Paskúa Udaberríko
patérnoster
páxa
pélota
perdígoi
perretxíku, -o
petenáda
pika -jungura
pikúluze
pinplau
piñu-koko
pipi
pitxí lora
plania pasau
plé éindda
póltsa
pórru
pótaje
potróso
praille
prepáratibo
príntzesa
promésa
pulmoníxa
púntero
púsillo
putzustel
raréza
rékto
sáale
sai
sakáu
salbákonduto
sáltsa
San Juan
San Markos
Santikúrutz
sarden
sartúera
sasóe, -i
satísfetxo
segámaillu
sei
semínaixo
sentímentu
seto
sínfalta
situazíño
soiñu txiki
solómo
sorbéltz
sortu
suarka
suberte
sugan
súr-motz
sutái
tablóe, -i
taka-taka
tanganillo
tária
tati!
teillátu
tenple onekoa edo txarrekoa izan
térzeran
tínta
tirízi
tití-púnta
tolósa bába
topalan
tortéro
tragáu
trankílddu
tremendo
tringo
triskazíño
tróntzo
trunboe
tutulu mendi
txakurkeríxa
txáltxiki
txánpon
txapláta
txarri bédar
txarrítta
txatxuáldi
txibixa
txilbor
tximoso, -a
txingorráda
txipili-txapala
txirlora
txirritola
txístu
txitxi-potxuetan jardun
txolet
txori-káka
txortalári
txukúndu
Txutxúrra
ugar
ukátu
umémiñ
untau
uráundi
ur-érreten
urkúldu
úrren
urritzézko
urtéko ájuste
usakúma, -e
uts
úztau
ximúrtu
zaborreríxa
zakártu
záltai
zankúrutz
zapatz
zapózta
zarpiau
zártzaro
ze
zélula
zepátu
zerráill, -a
zestokára
ziarbide
ziéntoka
zikiríxo
zink
zirikada
zirrinddára
zopaundi
zorna bédar
zórtzi
zubi-ánka
zuma ságar
zurikeríxa
zurtu
bíur. 1. biur, biúrra. (c). adjektiboa. Okerra.   Torcido, -a, retorcido, -a. Regla au biurra da ta eztau ezetarako balio./ Oso bide biurra da Elgetatik Ubera bittartekua. Ez da asko entzuten, oker esaten baita gehiago. 2. biur, biúrra. (b). adjektiboa. Travieso, -a. Mutiko ori auntzan adarrak baiño biurraua da. Sin. biurri. 3. biur. (c). adberbioa. Torcido. Biur dago erruberia. Sin. oker. 4. bíur-bíur eiñ. (c). aditza. Torcerse un objeto. Bizikletiakin baztarra jo ta erruberia biur-biur eindda geldittu jatan. Ezin da esan “biur eindda”. Sin. oker-oker eiñ. biur konpondu. (c). esapidea. BIUR IBILI. Elkarrekin gaizki kopondu, ibili. Aspaldian alkarrekin biur samar konpontzen ete dien zaratia dago. Klem. Ik. biurtu. 5. biur, biurra. (d). izena. Lokarritzat erabiltzen den abar mehea.   Ramillas, generalmente de avellano, que se utilizan para atar sacos y haces. Biurrak eo esate xaten, oin ainbeste ari tta kordel izaten da, baiña orduan kordel bat etzan eoten ortaakotxe be. Andres. 6. biur, biurra(k). (c). izena. Hariari edo artileari iruterakoan ematen zaizkion bueltak.   Vueltas que se le dan al hilo o a la lana al hilar. Bihurrak beharrezkoak ditu, baina buelta gehiegi badauzka kendu egin behar zaizkio. biurra emon. (d). aditza. Bi edo hiru harirekin bat egin   Trenzar dos o tres hebras de hilo o lana. Batu biezan bakoitzera, batera, ta gero biurra emon da kendu. Makila edo hagez ari garenean, hari zuzenak okertu. Hurritz-makilari eman dakioke, adibidez, bihurra: Gure aurrekuak burdixa lotzeko sokaik etzeben. Sokia baiño ekonomikuaua eitteko, igual ebai olako urritz-aga luze bat, eta biurra emote otsen. Don. Indar handiaren ezaugarritzat ere hartzen da bihurra ematea, ondorengo esapidean ikusten denez: Bazien lenao be gizonak eskuan inddar asko zeukenak. Eta gero areaittik esaten zan: «Alakuan atzamarretan ez neuke jausi nai, arek gabillian (lerakoaren) senduerako egurrai biurra emoten jotxak». Don. biurra eruan. (d). aditza. Abarka sokak egiterakoan bihur gehiena txabilaren ondoan geratzen denez, bihurra gutxiago bihurtutako tokira eraman, makila baten laguntzaz.   Operación que consiste en igualar el retorcido de la cuerda, trasladándolo del lado en que se encuentra más retorcida al lado en la que está más floja. Se hace con un palo. biurra kendu. (d). aditza. Artileari iruterakoan bihur edo buelta gehiegi ematen zaionean, harekin galtzak edo jertseak egiten hasi baino lehenago, sobera dituen bueltak kendu, korapilatu ez dadin.   Quitarle a la lana las vueltas que se le dieron de más al hilarla. Zuzenian txabillatik pelotara, ta gero pelotan egun batzuk eukitta gero biurra kendu ein biar izate jako. Txabilliak emoten jao biur geixegi, geixegi biurtzen zeban arixa. Pedro. Zuraz ari garenean, egurraren hari bihurrak zuzendu. Gero garlopiakin pasau ta biurra kendu, ta daatiluakin zuluak eiñ. Jul.
biúrri. 1. biurri, biurríxa. (c). adjektiboa. BIUR. Travieso, -a. I txikittan biurrixaua itzan, biurrixaua... Sin. biur. 2. Biurri. (c). Neska-mutiko bihurri askoren gaitzizena izan ohi zen. Patxiri mutikotan “Biurri” esate jotsen.
biurríttu. 1. biurrittu. (c). zaio aditza. BIURTU. Retorcerse, generalmente el pie. Gaizki zapaldu ta ankia biurrittu jakon. BIURTU ere bai testuinguru honetan. 2. biurrittu, biurrittúa. (c). izena. Torcedura de pie. Ankia zangan sartu ta biurrittua ein jat. BIURRITTUA E Ik. zantirátu. 3. biurrittu. (d). aditza. BIURTU. Harremanak gaiztotu. Ik. biurtu.
biúrruna, -e, biúrrunia. (c). izena. Curva, torcimiento. Ikusten dozu zelako biurrunia daukan pareta onek?/ Bide txarra ezta, baiña biurrune askokua.
biúrtu. 1. biurtu. (c). da-du aditza. Volver(se), convertir(se), transformar(se). Len karlistia zan baiña oiñ nazionalista biurtu da./ Len dendia zana taberna biurtu dabe. 2. biurtu. (c). aditza. Retorcer. Kotxia burdina guztiak biurtuta geratu zan./ Kontuz ezpaabill lepua biurtukostat. 3. biurtu. (c). zaio aditza. Retorcerse un miembro. Sin. biurrittu. 4. biurtu. (c). da aditza. BIURRÍTTU. Haserretu, harremanak gaiztotu.   Enemistarse, entrar en enemistades. Bide kontuengaittik biurtu zien./ Aspaldixan bi familixak alkarrekin biurrittuta dare. Okertu ere entzun daiteke zentzu honekin. Ik. mutúrtu. 5. biurtu. (c). du aditza. Estrujar la ropa para lavarla. Don. 6. biurtu. (d). du aditza. (Eibar) Traducir. Euskerara biurtu edo itzuli liburuetan diran milla gauza eder. (Etxba Eib)
bíxagra, bíxagria. (b). izena. Bisagra.
bíxamon. (Eibar) BIARAMON (EIB.). 1. bíxamon, bíxamona. (b). izena. Biharamuna, hurrengo eguna. Eztakitt San Paulo egunian ala bixamonian egin zeban edurra. 2. bíxamon, bíxamona. (b). izena. Ajea.   Resaca, galvana . Atzo parrandan ibilli eta gaur kriston bixamona. Sin. aje.
bixao, bixaua. (d). (Leintz, Oñati) Siesta. Ik. bazkálosteko.
bixar. Ik. bíar.
bixígu, bixigúa. (a). izena. BEXIGU (ARAM.). Besugo.
bixigu-begi, bixigu-begixak. (c). izena. Parranda biharamuneko begi gorri eta handituak. Zer gaba osuan elektrikiakin sopletatzen ibilli haiz ala? Horrek dittuk bisigu-begixak! (TSE Berb).
bixk. Ik. bizk.
bixko, bixkua. "Bizco. Bixko jarri zan aura, ezeukan bistaik-eta begi bat galdu zebanian..." (Lar Antz)
bízar. 1. bizar, bizarra. (a). izena. Barba. bizarra kendu. (a). aditza. Afeitarse. Bizarra kentzeko etxak atxurran modukoik. 2. bizárra(k). izena. Burdinazko piezak lantzerakoan sortzen diren haritxoak.   Rebarba.
bizárdun, bizardúna. (a). izena. Barbudo. Bizardun batek ire preguntia ein jostak.
bizar-joan, bizar-joána. (d). izena. Bizarra falta den unea.   Calva en la barba. Noiztik daukazu bizar-joan ori? . Ik. ille-joan.
bizarkentzáille, bizarkentzaillía. (d). izena. Ilea eta bizarra mozten duena.   Peluquero, barbero. Bizarkentzaillia ero barberua, bizarkentzaillia asko esaten giñuan. Don.
bizártsu, bizartsúa. (b). adjektiboa. Bizar asko duena. Esku barruan be urtengo jako orri, ain da bizartsua eze.
bízi. 1. bizi. (a). aditza. Vivir. Ze moduz bizi aiz? Munduan nai duenak luzaruan bizi, oilluekin jaiki eta txorixekin oera. esaera. (Lar Antz). Ze ingozu ba, il arte bizi. esaera. Etsipena adierazten duen esaera (Lar Antz). bizík. (a). adberbioa. Bizirik. Aizarixa bizik arrapau giñuan./ Eztakitt oiñezkero bizik egongo dan. 2. bizi, bizíxa. (b). izena. Bizitza fisikoa, biologikoa.   La vida. Ies ein biar bizixa galduko ezpazeben./ Iñok eztaki bizixa zela sortu zan. Ik. bizimódu, bízitza. 3. bizi, bizíxa. (b). adjektiboa. Vivo, -a, espabilado, -a, dinámico, -a. Ezta neskatilla aundixa baiña bai bizixa. 4. bizi, bizíxa. (b). adjektiboa. Sake handia egiten duen pelotari esaten zaio.   Viva, tratándose de pelotas. Pelota bizixakin Atanillo nausi. Ant. motel. 5. bizi, bizíxa. (c). adjektiboa. Zorrotza. Ertz bizixa esaten zaio ertz zorrotzari. Ik. ertz.
bizi-alárgun, bizi-alargúna. (c). izena. Persona que no convive con su conyugue, hasta la llegada del divorcio. Actualmente también se llama a veces así a divorciados y separados. —Ze da ezkondua ala solterua? —Bizi-alarguna. bizi-alárgun égon. (c). esapidea. Aipaturiko egoeran bizi. Aspalditxotik bizi-alargun dago Joxe.