Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
bíbote, bíbotia(k). izena. BÍGOTE. Bigote. Bibotiak laga bia jittuat./ Nik moztukostat bibotia. Pluralean, batik bat. bíbotiak euki. (c). esapidea. Agindu, aginpidea izan. Etxe orretan andriak jauzkak bibotiak. bíbotiak ipíñi, bíbotiak járri. (c). esapidea. JÁRRI. Jarrera gogorra hartu, errespetua jarri. Umiak eztoskue kasoik eitten da bibotiak ipiñi biakoittut.
bibótedun, bibóteduna. (b). izena. Bigotudo. Azen.: bíbotedun ere bai.
bídar. (a). izena. BÍDER. Aldiz. Veces. Milla bidar esan dost berdiña. Bidar ezin da ordinalekin erabili: «irugarren bidar» ez. Eta aldiz, ostera, bai. «Bat bidar» ere ezin da esan.
bidarri, bidarrixa. izena. (Eibar) Bideetan eta errepideetan kilometroak adierazteko ipintzen diren harriak. Mugarrixa mugetan, bidarrixa kilometro bakoitzian. (AAG Eibes)
bíde, bidía. (a). izena. Camino, senda. Errepideari kamiño. bidé bat eiñ. (c). esapidea. BIDÍA EIÑ. Procurar, hacer lo posible. Gaur etxetik goizao urtetzeko bide bat ein biou./ Ia aurten patatia goiz sartzeko bidia eitten doun. bidía izan, bidia euki. (c). esapidea. Aukera izan. Orrek estudixatzeko bidia izan zeban, baiña gogo gutxi./ Bidia badaukazu erosidazu puruak.
bidebueltak
© Jaione Isazelaia
bidébuelta, bidébueltia. (d). izena. Bihurgunea. Baina, Don.k azaldu digunez, bidekoa, ez kaminokoa. Kaminokoari errebuelta.
bidégintza, bidégintzia. (c). izena. Basobide edo baserribide baten konponketa. Bide berria egitea ere bai.   Arreglo o apertura de un camino. Eskabadoriakin bidegintzan dabitz basuan./ Urtian bein juntatzen die auzokuak bidegintzarako.
bidégiñ, bidegíña. (d). izena. BIDEGILLE. Baserribide edo basobide bat egiten edo konpontzen ari dena. Julien, laster bidegiñei meriendia eruan bia jatzu./ Zortzi-amar bat bidegiñ juntatzen giñan Domusantu egunian lanerako. Errepidekoak kamiñero dira eta ez bidegiñ. Ik. bidégintza.
bidéko, bidekúa. (c). izena. Pasacalle. Txistularixak bidekua joten asi zienian jentia kale aldera abixau zan. Sin. pasákalle.
bidegurutzeko kurutzia (Olabarrieta)
© Jaione Isazelaia
bidékurutze, bidékurutzia. (c). izena. BIDEKUTZE, BIREKUTZE, BIDEKURTZE (LEIN.). Bidegurutzea.   Cruce de caminos, bifurcación. Bidekurutze baten gare abertzaliak./ Beisuko Zabaleko birekutzian itxoingotsut./ Kamioi batekin txoke eiñ i dau birekutze baten. Bergarako kale bati Bidikutzia esaten zaio, Bidakruzeta izen ofizialez.
bidelágun, bidelagúna. (c). izena. Bideko laguna, normalean halabeharrez suertatua.   Compañero de camino. Kaletik etxerakuan bidelaguna primerakua euki dot. Gaztañazabalgo Anjel; arek dauka arrikaria, arek./ Ferixatik etxerakuan beti izaten zan bidelagunen bat.
bider. Ik. bídar.
biderátu. (c). du aditza. Gauzak bere bidera ekarri.   Encaminar Naaste ederra dago baiña gauzak denporiakin bideratuko die.
bidérdi, biderdíxa. izena. Bide erdia.   Medio camino. Titulua etaratzeko biderdi (edo biderdixa) eindda daukat. Lekuzkoetan batik bat. Italiara zoiazela biderdixan geldittu zien kotxia aberixauta./ Ama, guarsasola aaztu jat basarrixan da biderdira etaraidazu (telefonoz).
bidetxurra
© Jaione Isazelaia
bidétxur, bidetxúrra. (b). izena. BIDETXIOR. Sendero. Sasoi bateko bidetxurrak sasiz beteta dare.
bide-ur, bide-ura(k). "Riachuelos que se forman en los caminos cuando llueve mucho." (SB Eibetno)
bidézko. 1. bidezko, bidezkúa. (c). izenlaguna. Zuzena.   Legítimo, correcto. Etxatak bidezkua pentsatzen ainbeste lan eiñ da ezer ez kobratzia. 2. bidezko, bidezkúa. (c). izena. Kaminoan zehar oinez doana.   Viandante. Bidezkuekin berbetan geldittu ezkero kamiñondoko lanak luze joaten die.
bidigarrua bere umiekin
© Arturo Elosegi
bidigárro, bidigarrúa. (b). izena. BIRIGÁRRO. Turdus philomelos. Malviz. Erderaz batak besteari: "Eres más soso..." eta erantzuna: "y tú bidigarro". Ateraldi ezaguna. Ik. paseko bidigarro, zózo, zozo-bidigárro.
bieko. Ik. biáko.
bieleku. biáleku, biálekua. (b). izena. BIELEKU. Beharlekua (biharlekua), lan txarra, problema.   Quehacer desagradable o penoso, problema. Lanik ezak oinddio bialeku aundixak emungoittu./ Auzo alkate izatiak bialeku ugari tta irabazi gutxi. Hitz polita eta erabilera onekoa, baina batuko forma "ezin aurkiturik" gabiltza Ik. biarleku.