Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
eztégu, eztéguak. (c). izena. Ezteiak.   La boda y los posteriores banquetes. Len ezteguak iru egun irauten zeben. Pluralean ia beti. Orain boda entzuten da. Ik. árrio, oillo-eztégu.
eztégu égun, eztégu egúna. (c). izena. Eztei eguna.   El día de la boda. Oinddio orrek baietz eztegu eguna baiño lenao asarretu.
ézten.
eztenak
© Jaione Isazelaia
1. ezten, ezténa. (c). izena. Burdinazko ziri zorrotza.   Lezna, punzón. Ganaua aizatzen zanian eztena sartze jakon errebentau etzeiñ. Akuluarenari AKULU-PUNTA deitu ohi zaio, baina sartuixok eztena ondoraiño, ia mobitzen dan eta horrelakoak entzun daitezke. Ik. abárka-ézten, aizáu. 2. ezten, ezténa. (c). izena. Aguijón de un insecto. Erliak eztena sartzen botsu ikusikozu. Sin. mízto.
eztenbiribil, eztenbiribilla. (d). izena. Zirkunferentziak marrazteko erabiltzen den tresna.   Compás. Konpasa esate jau, baiña eztenbiribilla da ori. Martin. Sin. konpás.
ézti, eztíxa. (a). izena. Miel. eztibitsetan bizi. (c). esapidea. (Eibar) "Oso pozik, inongo ardura barik bizi. Eztibitsetan dabill zuek amendik zaran artian.
eztíttu. 1. eztittu. (d). du aditza. Fruta arbola bat txertatu, mentatu.   Realizar un injerto en un árbol. Joan dan neguan eztittutako madarixak kale ein ddabe. Sin. mentáu. eztitzéke, eztitzekía. (d). adjektiboa. Eztitu, mentatu gabekoa.   (Arbol) bravío, sin injertar. Txori-keixak arbola eztitzekiak die. Sin. mentatzéke. 2. eztittu. aditza. "Ensamblar, juntar. Egur bi, haga edo ohol bi, josi, alkartu." (SB Eibetno).
éztul, eztúla. (a). izena. Tos. Badaukat eztul bat... Ik. kukúrruku-éztul.
eztul bedarra
© Ezezaguna
eztul bédar, eztul bedárra. (d). izena. . Tussilago farfara. Tusílago. Petalo mehe eta luze ugariz osatutako lore hori zabala du.
éztulka. (a). adberbioa. Tosiendo. Gau guztia eztulka pasau dau.
fabonu, fabonua. izena. (Eibar) "Piezak illuntzeko edo pabonatzeko taillarrari deitzen jako fabonua." (SB Eibetno).
fabóre. 1. fabore, faboría. (a). izena. Mesedea.   Favor. Eztakizu zelako faboria ein ddostazun autua ekartziakin. Ant. fabórez. 2. fabore. (b). posposizioa. Alde.   A favor de. Milla duro jokatu dot zure fabore./ Aizian fabore etorri giñan denpora guztian. NOREN fabore. Sin. alde. Ik. kontrafabóre jokatu.
fábrika, fábrikia. (a). izena. FRÁBIKA. Fábrica. Gure gazte denporan etzan ainbeste frabika. Trabena, frabika, Planpona... esaten zuten lehengo zaharrek.
fabríkante, fabríkantia. (c). izena. FRABIKANTE. Fabricante, empresario. FRABIKANTE ere esaten zen, baserritarren artean behintzat. Fabrikantiak urte onak arrapau zittuen.
fader, faderra. (d). izena. (Oñati) FADAR. Ermitaño.   "Así llamaban al ermitaño de San Elías. Faertzaia eiñ: hacer el oficio de ermitaño." (Izag Oñ)
fáfo, fáfua. (c). izena. (Eibar) "Banquete, comilona. Gaur gabian fafua dogu Badetenian ogei lagunek.
failláu. 1. faillau. (b). du aditza. Huts egin.   Fallar. Barkatu zeozetan faillau badou./ Biar etorri, ez faillau gero e. 2. failláu, failláua. (d). adjektiboa. (eufemismoa.) Burutik guztiz sano ez dagoena.   Persona a la que le falla la cabeza. Oin be ei dao faillaua pixkat, ezta, mutilla Basalgon. Nik eztot ezautzen... Gauza batzutan ondo plantatze i zan, errezoietan da, baiña faillaua. Hil.
fáillo, fáillua. (b). izena. Fallo. Faillo aundixa euki dozu amai ez esatiakin./ Beti failluak topatzen zabitz./ Orrek buruko faillua jaukak.
faisan, faisána. (b). izena. Faisán.
falsá-eskuadra, falsá-eskuadria. (c). izena. Angeluak neurtzeko erabiltzen den tresna. Neurtu nahi den piezaren alde biak ondo ipinita daudenean, puntan duen torlojuarekin finkatzen da. Eskuadria ta falsa-eskuadria, betik ori entzun izan dot. Falsa-eskuadria mobiblia, fijo eztana, graduak eitteko. Lar.
fálta. 1. fálta, fáltia. (a). izena. Falta, carencia. Diru faltia dago familixa askotan./ Igarriko dabe zure faltia. ZER(en) falta ia beti. Oso nekez bestela: Beste kotxe bat erosi dau; faltia eukiko zeban da. 2 komentario fálta edérra. (b). esapidea. Buena falta. Aparkamentu baten falta ederra dago./ Neuri be kotxiak falta ederra eitten dost pa. fálta eiñ. (a). du aditza. Hacer falta, necesitar. Ointxe erloju batek falta eitten dost./ Oin gastau, ta falta eitten dabenian eskatu. Ik. sínfalta. 2. fálta, fáltia. (b). izena. NOREN. Akatsa, hutsegitea.   Defecto, fallo. Neure faltaz geratu giñan ekonomikia jarri barik. NOREN faltaz. Bakoitzak jakitteittu bere faltak. Bestien faltak aurreko aldian, guriak bizkarrian. esaera. "Norberaren akatsak ez dira ikusten." (Lar Antz) fálta eiñ. (a). Pelotan, tenisean, etab. txarra egin; futbolean etab. joku-araua hautsi. Azkenengo tantuan falta ein zeban saketik./ Defensa orrek falta asko eitten dau. faltak etara. (a). esapidea. Sacar faltas. Iñoi faltak etaratzen jardutia gustatze jako. 3. fálta izan. (a). da-du aditza. Faltar, carecer. Azukarra falta da ta billa noia./ Zer falta jatzu?/ Zure aittajunai bakarrik falta jakon fraille sartzia. Aditz honek ez ditu -tu eta -tzen aspektuak hartzen; -ko, ostera bai: Oinddio be zeoze faltako jako. "Falta izango", ere bai. NOR eta NOR-NORI, batik bat, baina NOR-NORK bezala ere entzuten da: Ezer falta bozu (edo bajatzu) eskatu. Hilarik PALTA darabil. Ogixa ero gauzia ero palta zanian Elusuko Bentara jute ei zien.