Lehenetsia, Euskaltzaindiarekin aztertua

Baserri-izenen seinalizaziorako, maparako... Euskaltzaindiaren Onomastika batzordeari kontsultatutakoa. Kasuren batzuetan Euskaltzaindiak ez du irtenbide zehatza proposatu izan, aukerak planteatu izan ditu edo gomendioa eman izan du.

Erreziñategi (Elosua)

KoordenatuakX550714 Y4775381 Mapan ikusi [G_23564]
Arautze egoeraLehenetsia, Euskaltzaindiarekin aztertua
Arautze data2011
Arautzeari buruzko azalpenak
Mendate honen izentzat orain arte beti Elosua agertu izan da seinalizazio, hedabide eta abarretan. B5Mn ere hala dator jasota.
Hala ere, katastroan jasotzen dena eta hiztunen erabilera kontuan hartuta, Mirari Alberdiren ekarpen bati jarraituaz, eta Euskaltzaindiaren oniritziarekin, izenburuan agertzen den bezala jartzea erabaki dugu.
Hona hemen Mirariren proposamena:  Udalak maparako izen hori (Erreziñategi-z dihardu) onartzen badu, logikoa izango litzateke errepidean ere izen bera jasotzea seinalean. Jendeak toki hartan Erreziñategi izena ikusten badu, izen hori ikasiko du. Jende nagusiaren artean izango dira ezagutzen dutenak baina “ahaztuta” izan dutenak. Gazte jendeak ikusten duena ikasiko du. Tartean gaudenok ere ohituko ginateke, ez daukat zalantzarik. EAEn badira beste mendate batzuk jende gehienarentzat ezezaguna den izenarekin arautu dituenak Euskaltzaindiak. Kasu horietan, erabiltzaileak erabat ez despistatzeko (mendate garrantzitsuei buruzko informazioa irratiz ematen denean, kasurako) bi izenak aipatzea gomendatzen da eta idatziz ezagunena dena parentesi artean jartzea: Pagatza (Elgeta); Arrangizgana (Trabakua); Dudoleta (Montecalvo); Agirleta (Santo Domingo), etab. Gure kasuan, nahi izanez gero, horrela errotulatzea eska dakioke diputazioari: Erreziñategi (Elosua). Irtenbide hau proposatzen da urte batzuen buruan izen ez arautua kentzeko aukera izateko. Izen egokia edo zuzena normalizatuta dagoela esan daitekeen unea iristen denean, kentzea litzateke kontua. Hori nola neurtu? Ez da erraza, baina garbi dago 5-10 urteko epean bertatik pasatzen den jende guztiak ikusiko duela eta jendeari gero eta ohikoagoa egingo zaiola. Mapetan ere horrela jartzen bada, toponimo hori bere bidea egiten hasiko da.
 
Forma zehatzari dagokionez, berriz, gure lekukotasunetan O-dunak "Erroziñategi" dira baina Antzuolako toponimian E-dunak. Horregatik hartu dugu Erreziñategi.
AuzoaElosua
Elem. geografikoaMENDATEA

Artzamendi

KoordenatuakX548155 Y4773520 Mapan ikusi []
Arautze egoeraLehenetsia, Euskaltzaindiarekin aztertua
Arautze data2011
AuzoaKalea
Elem. geografikoaAURKINTZA (paraje, termino...)

Ariznabarreta

KoordenatuakX541163 Y4774458 Mapan ikusi [G_24123]
Arautze egoeraLehenetsia, Euskaltzaindiarekin aztertua
Arautze data2011
AuzoaAngiozar
Elem. geografikoaMENDIA
Hizkuntza erabilera

Amaierako A berezkoa du hitzak eta, beraz, deklinabideko kasu guztietan mantenduko du: Ariznabarreta, Ariznabarretak, Ariznabarretari, Ariznabarretan, Ariznabarretako, Ariznabarretatik, Ariznabarretara

Oharrak

GFAtik hartua. Tontorra ere badago. Akaso tontorra sartu eta mendia ez sartu?

Altsasu

KoordenatuakX551427 Y4775403 Mapan ikusi [G_22192]
Arautze egoeraLehenetsia, Euskaltzaindiarekin aztertua
Arautze data2011
AuzoaElosua
Elem. geografikoaAURKINTZA (paraje, termino...)
Etimologiaaltza + su/tsu (ugaritasun atzizkia); altz ugari dagoen tokia
Oharrak

GFAtik hartua. Guk ez genuen. GFAn Altzazu.

Dokumentatu sarrienik Alsasu dokumentatzen da. Bada Alchasu eta baita Altzasu ere baina, azken hori, XX. mendean.

Aizpuruko zabala

KoordenatuakX551002 Y4780558 Mapan ikusi [GK_GARK108]
Arautze egoeraLehenetsia, Euskaltzaindiarekin aztertua
Arautze data2011
Arautzeari buruzko azalpenak

GFAko B5Mn jasotakoa da Gipuzkoako Karta Arkeologikoan jasota datorren forma. Hala ere, megalitoak arautzeko finkatutako irizpideak kontuan harturik izen hori moldatzea erabaki dugu.

AuzoaOsintxu
Elem. geografikoaTRIKUHARRIA
EtimologiaAizpuru = Aitz + buru: haitzaren goiko partea, gailurra.
Oharrak

B5Mtik hartua.

IkusiMegalitoen idazkeraz (book page), zabal (berba).
Kanpoko loturak· bergara.net, tumuluen ibilbidea
· Luberri.net, megalitoak

Agirreburu

KoordenatuakX551928 Y4778256 Mapan ikusi [GK_GARK101]
Arautze egoeraLehenetsia, Euskaltzaindiarekin aztertua
Arautze data2011
Arautzeari buruzko azalpenak

GFAko B5Mn jasotakoa da Gipuzkoako Karta Arkeologikoan jasota datorren forma. Hala ere, megalitoak arautzeko finkatutako irizpideak kontuan harturik izen hori moldatzea erabaki dugu.

AuzoaElosua
Elem. geografikoaTRIKUHARRIA
EtimologiaAgirre + buru: Agirre izeneko parajearen edo baserriaren gain partea.
Oharrak

B5Mtik hartua. B5Mn Agerreburu. Edozein kasutan, Agerreburu izeneko trikuharri hau gure Sorusaitzean dago.

IkusiAgirrebeña (toponimo), Agirreburu (toponimo), Megalitoen idazkeraz (book page).
Kanpoko loturak· bergara.net, tumuluen ibilbidea

Abrain

KoordenatuakX548769 Y4775691 Mapan ikusi []
Arautze egoeraLehenetsia, Euskaltzaindiarekin aztertua
Arautze data2011
AuzoaAranerreka
Elem. geografikoaAURKINTZA (paraje, termino...)
Oharrak

B5Mtik hartua.

Lezango iturria

KoordenatuakX544523 Y4776103 Mapan ikusi []
Arautze egoeraLehenetsia, Euskaltzaindiarekin aztertua
Arautze data2011
AuzoaUbera
Elem. geografikoaITURRIA
Oharrak

Bergara Aldeko Hiztegian hainbat hitzen adibideetan agertzen dira Lezan-en lekukotasunak: Agostuan Lezan-go itturrixa agortu eitte zan. / Ijittuak dare Lezan-en. / Kontradantzia lenao badakik zeri esate zotsen? Trikitixia bakarrik permitiduta zeuan lekuan, agarraua eitten zebenei, kontradantzia. Enee..., kontradantzia eittera e, ama-zanai najaok ni entzunda, zera, permititzen ez Uberan, San Paulon agarrauan itten, da Lezan-era etorri, tta kontradantzia eitten. Klem. / Uberan ezin zala agarrauan eiñ eta Lezanera etorri; zuen tio Tomasek soiñua jo, ta dantzan jota fuego. /

Ala Lezarango iturria??

Eta zuk, zer diozu?

Itturrixaren kokapen zehatza zein dan edo zan esango doskuzu? Katastroko mapa erabiliaz, zein partzelatan dagoen esan zeinke edo bestela koordenatuak emon. Itturrixaren gaineko beste gauza batzuk be kontatzen badoskuzu, fenomeno!

Erantzun hemen

Otsaitz

Bestelako izenakAzaldegieta
KoordenatuakX546033 Y4771204 Mapan ikusi [I_18985, I_18984]
Arautze egoeraLehenetsia, Euskaltzaindiarekin aztertua
Arautze data2011
AuzoaElorregi
Elem. geografikoaERREKA
Bestelako jakingarriak

Deba ibaiaren adarretako bat Otsaitz eta Astoaga inguruan sortu eta Barrenabeitiara datorrena.

Oharrak

GFAn Azaldegieta eta Asalditta agertzen dira: Azaldegieta Launtsarasko mendian, Astoaga inguruan sortu eta Isasizabal eta auto desguzearen artean Debara doanari deitzen diote eta Asalditta Azaldegietaren hasierako zatiari.

Bergarako Euskeran ere Azalditta izena eman zaio erreka honi eta Elorregiren auzunetzat agertzen da Olaldea/Azalditta erreka.

Gure datu-basean, berriz, ez da Azalditta izenik agertu ez auzunea eta ez erreka izendatzeko eta Debaraino doan errekari Otzaitz/Otaitz erreka (a) /Osaiz-erreca (i) deitzen zaio. Hasierako adarrak: Narbaizako errekia eta Astuagako erreka, besteak, beste.

Osaiz-erreka aurkientza gisa ere sarri samar dokumentatzen da eta katastroan ere asko dira Otaitz edo Otzaiz izeneko parajean kokatutako partzelak.

Bere garaian erreka honetan izan zen errota bat ere eta, Antxon Agirre Sorondok Otaitz errota izenez jasoa du: "San Prudenzio auzoan dago, landaretza ugaria duen ingurune batean. Bere lanak egiteko, Otaitz errekaren uren indarraz baliatzen zen."


Deskarga

KoordenatuakX548165 Y4773362 Mapan ikusi [I_19340, I_20468]
Arautze egoeraLehenetsia, Euskaltzaindiarekin aztertua
Arautze data2011
Arautzeari buruzko azalpenak

GFAko B5Mtik hartua. Guk ez genuen jasota. GFAn Antzuola dator. Zenbait hirigintza proiektutan eta, ondorioz, baita hedabideetan ere, erabili izan da Uhola erreka ("Bergarako Udalarekin egindako lankidetza-hitzarmena, Bergaran (Gipuzkoa) Deskarga edo Uhola ibaiaren uholdeen kontrako defentsa obrak kontratatu eta burutzeko; EHAA 1998-02-12") ere baina ez GFAn eta ez Antzuolako toponimian ez da jaso izen hori. Bergarako artxiboko webgunean ere ez dator. 

Antzuolako toponimian, izen nagusitzat Deskarga eman zaio erreka honi baina sinonimotzat agertzen da Antzuolako erreka:

Deskarga
Ahoskera: Deskárga errekía, Ántzuolako errekía
Generikoa: erreka
Kartografia:
Oharrak: Mendietatik isurtzen diren errekatxo guztien urak batzen dituen erreka nagusi honek herria goitik behera zeharkatzen du. Deskarga eta Lakiriola ingurutik hasi eta herria zeharkatuz, Bolunburu aldean Bergararekin bat egiten du.

Euskaltzaindiak izen nagusitzat Deskarga proposatu digu.
AuzoaAritzeta
Elem. geografikoaIBAIA
Hizkuntza erabilera

Amaierako A berezkoa du hitzak eta, beraz, deklinabideko kasu guztietan mantenduko du: Deskarga, Deskargak, Deskargari, Deskargan, Deskargako, Deskargatik, Deskargara

Bestelako jakingarriak

Antzuolako lurretan Deskarga inguruan sortu eta Bergaran San Antonion egiten du bat Debarekin.