Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
ezebezítos. izena. OHO. Aranzadi ikastolan hala deitzen zieten (1994 ingurua) OHOko azken zikloko gazteenei ( Seigarren maillakuak ezebezitos die, zazpigarrenekuak zeozesitos eta gu zortzigarrenekuak, aundixak, eztaukau izenik. Soldaduxkako «conejo», «padre», «abuelo»ren gisakoa. Hizkuntza aldetik begiraturik, oraindik sormenerako gaitasun txiki bat badela pentsa daiteke, nahiz eta kezkagarria den erdal atzizkia, eta motibo hobe bat erabili ez izana.
ezebéztu. (d). du aditza. Ezereztu, eskastu, zerbait ezer gutxi izatera etorri.   Volverse deficiente una cosecha, una planta, etc.; desmejorar mucho una persona, animal o cosa. Babia, azken euri onekin ziero ezebeztu da./ Maria, gaixua pasau zebanetik, ziero ezebeztuta dago. Sin. eskástu.
ezégatik (pe). adberbioa. Ezergatik (ere).   De ninguna manera. Ezin zeban ezegatik txakurra soltau./ Ezegatik pe eneuke lagako lan au. Sin. ezéla (be), ezétara (be), iñolá be, iñótara (be).
ezekan. adberbioa. (Antzuola) Ezezko ustean. Ezekan-ezekan, jertsia iñ ddot./ Ezekan-ezekan Trekuztik bueltia iñ ddu.
ezéla (be). (b). adberbioa. Inola (ere).   De ninguna manera. Ezin ddot kinielia ezela azertau./ Ezin ddau ezela be titulua etara. EZELÁ BE, batik bat. Sin. ezégatik (pe), ezétara (be), iñolá be, iñótara (be), iñúndik iñóra.
ezeláko, ezelakúa. (c). izenlaguna. Inolako.   De ninguna clase. Perretxikutan izan naiz, baiña eztot topau ezelakoik. Ez onduak, ez txaltxak, ez ezelakuak./ Ezelako esplikaziñoik emun barik alde ein ddau etxetik. Sin. iñolako (Bergarako kalean erabiliagoa, baina bestela ez).
ezenbe. (c). Ezeren ere. Danok ezenbe akorduik barik bazkaitten geontzela radiotik emun juen notizioi. (AA ArrasEus, 243. o.).
ezéntzun eiñ. (b). esapidea. Hacerse el sordo. Ia zorrak noiz pagau biaittuan preguntau jat baiña ezentzun ein ddau. Ik. ezikúsi eiñ.
ézer. (a). izenordaina. En frases afirmativas e interrogativas "algo", en negativas "nada". Deklinatuta: ezek, ezei, ezen, ezendako, ezekin, ezetan, ezeta(ra)ko, ezetatik, ezetara, ezetaraiño, ezegatik... Ezer ez eta festa. esaera. EZER EZ ETA PESTA. "Asko hitz egin baina gero ezer ez; baita itxura ematen duena, baina ezer ez dena ere." (Lar Antz) beste ézer ézian. (b). esapidea. A falta de otra cosa. Beste ezer ezian ezta txarra ogixa. ezer gutxi. (b). Poca cosa. Ezer gutxi balio dau barriketan ibiltziak./ Zerbaitt irabazten dau baiña ezer gutxi. ezérki. (d). Ezer, zerbait. Gure aitajaunari honelako esaldiak entzuten genizkion: Ekarri dozue ezerki?/
Ezer eztauan lekuan eskuak garbi, dagon lekuan begixak argi. (d). esaera.
ezero. Ik. baiéro.
ezétara (be). (b). adberbioa. De ninguna manera. Alegiñak eiñ arren, ezetara be ezin izan giñuan aren neurriko zapataik topau. Formarik arruntena da gaur hemen, baina Sin. ugari du, bizkaiera eta gipuzkerako forma mordoa baitabill gure herrian nahas-mahas. Don.k iñotara eman digu. Sin. ezégatik (pe), ezéla (be), iñolá be, iñótara (be), iñúndik iñóra.
ézetz. 1. ézetz. (a). A que no. Ezetz dana eran. Ant. báietz. 2. ezétz. (a). Que no. Ezetz esan dotsut. Ant. baiétz. 3. ezetz, ezétza. (b). izena. Ezezkoa.   El no, la negativa. Lana eskatuta zeukan da gaur artu dau ezetza. Sin. ezézko. Ant. baiézko, baietz.
ezezáun, ezezáuna. (b). DESEZAUN, DESEZAUNA (D). Ezezaguna.   Desconocido. Ezezaun batek irabazi dau karreria./Etxian ola bakarrik egoten naizenian da bakizu, ze itten doten? Kanpoko atia itxi bai, eta desezauna bada eo, bestaldeko atetik erten. Hil. DESEZAUN ez diot besteri entzun.
ézeze. (d). juntagailua. Ezezik.   No solo. Perretxiku mordua topau giñuan, da topau ezeze jan be bai./ —Atzo korridu uan karreria? —Korridu ezeze irabazi be bai. EZEZE... BE BAI da multzo osoa. komentario 1
ezézko, ezezkúa. (b). izena. Ezetza.   La negativa, el no. Tratándose de amores, "calabaza". Bere begittako neskiak ezezkua emon dotsalako triste dabill. Sin. ezetz. Ant. baiézko, baietz.
ezezkora. (d). adberbioa. Artilea kardatzeko kardak, hortz bakoitiak era batera izatea eta bikoitiak bestera jarrita. Batzuk luze eta besteak motz, adibidez. Ta onek eoten die ezezkora, emen eoten da luzia ta emen eoten da motza, ta eoten dia illaran sartuta, ta arek oso mietzak zien onen aldian, mietzauak. Pedro. Artilea kardatu, orraztu egin behar izaten da haria egiteko, eta punta bat motza eta bestea luzea duten kardekin hobeto egiten da. Ik. kárda.
ezeztau. aditza. (Oñati) "Dejar la primera novia."
ézi. (c). du aditza. Hezi.   Adiestrar, educar. Ezkerretik ezittako beixa da au, ta ezta eskumatik lotu biar. Animaliez, batik bat. Pertsonez gutxi entzuna, oso adinekoei izan ezik. Edukau edo erakutsi da arruntagoa. Ik. bézau.
ezían. 1. ezían. (b). juntagailua. Ezean.   A no ser que, si no, excepto. Lan ori geuk eiñ ezian eztau iñok eingo./ Paraje aura, euririk eiñ ezian, primerakua da udia pasatzeko./ Ni, pattarrik eran ezian, ondo ibiltzen naiz. Aditzaren ondoren ia bakarrik. Ik. ézik. 2. ezían. (b). juntagailua. Ezean.   A falta de. Ogirik ezian ezta txarra dirua./ Orrek diruik ezian eztau pausoik emuten./ Propiña ezian ezta amandriana joaten. Partitiboaren ondoren ia beti.