Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
apáluna
ápenas
apáluna, apálunia. (d). izena. (Eibar) "Porción o parte rebajada de una cosa. Burpill onek apalunia dau eta salto eraitten detsa burdixari.
apápa. (a). adberbioa. (haur hizkera.) Haur-hizkeran, etxetik kanpora.   En el lenguaje infantil, fuera de casa. Hodeitxok apapa joatia nai dau, ta jantzi zuk pe botak./ Ama apapa dago.
apapuski, apapuskixa. (b). (Oñati) Zapaburua.   Renacuajo. Sin. zapabúru.
apar, aparra. (Antzuola) Nata. Esniak zaukan aparrakin pastela iñ dot. (Lar Antz). Sin. esnégaiñ. Ik. bits.
apárato, -u, apáratua. 1. apárato, -u, apáratua. (a). izena. Aparato. Etxia aparatoz beteta dauke. Ik. ártzeko apárato. 2. apárato, -u, apáratua. (c). izena. Itxurakeria.   Pompa, ostentación. Frontoi koxkor bat inaguratzeko ainbeste aparato biarrik etzeuan./ Arrokerixia ta aparatua ugari, eta ganora gutxi 3. apárato, -u, apáratua. (c). izena. (adierazkorra.) Bicho, elemento. Aparato ederra eindda ago i!
apárejo, apárejuak. (d). izena. Aparejos. Se dice, sobre todo, de los arneses del asno o del caballo. Astuan aparejuak. Don. APAREJO EDERRA IZAN. esap. Bitxo ederra izan
apargeta. Ik. abárketa.
apárt, apárta. (b). adjektiboa. Ederra, bikaina.   Estupendo, -a, hermoso, -a, extraordinario, -a. Everestera joateko aukera aparta izan neban, baiña pasaporteik ez./ Beixa aparta daukau saltaixan./ Aurtengo udia ezta apart-aparta izan. Mugatuan ia beti.
apartámentu, apartámentua. (c). izena. Compartimento. Arkía, trojía da kutxía. Aundixa zanian, ankaduna, kutxian forman, ola erdittik apartamentuekiñ, ari arkia esate jakon. Don.
apártau. 1. apártau. (a). du aditza. Banatu.   Apartar, separar. Burrukan zebitzenak apartatzera juan, da kristonak emun zotsen. Sin. sepárau, banatu. 2. apártau. (b). du aditza. Aukeratu.   Elegir, escoger. Apartaizu geixen gustatzen jatzun jertsia, neuk erregalatzen dotsut eta. 3. apártau. (b). da aditza. Separarse, divorciarse. Andra-gizonak aspaldi apartauta dare./ Apartatzekotan ei dabitz. Sin. sepárau. 4. apártau. (b). da aditza. Aldendu.   Alejarse, separarse. Etzan atsalde guztia aman ondotik apartau./ Goizian apartau giñan da ezkiñuan gaberarte alkar ikusi. Sin. sepárau. 5. apártau. Ik. bíllotxak apártau.
apárte. 1. apárte. (b). adberbioa. Urrun.   Lejos. Uberatik bastante aparte eitten da Anguzar./ Olako kalamidadiak etxe ingurutik aparte obe. aparte ibili edo izan ez. (b). Urrun izan ez. Lagunei bota kulpia, baiña eu be ez itzan aparte izango. 2. apárte. (b). adberbioa. Bereizirik, bakarrik. apárte ártu. (b). Norbait taldetik aldendu, hitz egiteko edo. Neskatillia aparte artu neban da gauzak garbi esan notsan. apárte éuki. (b). Berezita izan. Kajako diruak aparte dauzkat. apárte lága. (b). Berezita utzi. Sagar ustelak aparte laga. 3. apárte. (c). juntagailua. Izan ezik.   Excepto. Sukaldiaz aparte, etxe geixena erre jakue./ Len esandakuaz aparte mutill ona da./ Ortik aparte eztaukat ezer esateko. ZEREZ edo ZERTATIK aparte. 4. apárte. (b). juntagailua. Gainera.   Además. Lenguaz aparte beste problema bat pe badauke.
apárte ártu. (b). Norbait taldetik aldendu, hitz egiteko edo. Neskatillia aparte artu neban da gauzak garbi esan notsan.
apartéko, apartekúa. (b). izenlaguna. Berezia edo aparta dena.   Extraordinario. Natibittate eguneko bazkaixa apartekua izate zan./ —Ze berri? —Eztago aparteko berririk./ Biotzerriak nago, eztou aparteko bazkairik ein baiña ZEREZ edo ZERTATIK aparte.
apatxa
© Iñaki Arana
ápatx, apátxa. (c). izena. Abere azazkala, hau bikoitza denean, ardi, txerri edo behietan bezala. Zaldiek-eta bakarra dute eta honi pelu deitzen zaio.   Pezuña de animal, cuando ésta es doble. Ardixak apatxak eukitze jittuk eta zaldixak, berriz, pelua. Apatxetako miñ edo ankamiñ deitzen zaio ardien hanketako gaitzari. Ik. ankákasko, ankámiñ, pélu, -o. apatxak euki. (c). esapidea. Tener (o ser un) manazas. Orrek eztittuk eskuak, orrek apatxak dittuk.
ápatxi eiñ. (b). du aditza. (haur hizkera.) APATX EIÑ. Eseri. Haur-hizkeran, batik bat.   Sentarse. Apatxi eiñ nere altzuan, otsuan ipuiña kontaukotsut eta.
ápatz, apátza. (d). izena. (Oñati) "Cuenco grande de madera para cuajar la leche." (Izag Oñ).
apaztu. (d). aditza. (Oñati) "Enfriar o mezclar la leche u otro líquido echándolo repetidas veces de un recipiente a otro desde cierta altura." (Izag Oñ).
ápea, ápeia. (b). izena. Pinu eta eukalipto arbolen enbor mehe samarrak, motz ebakirik papergintzarako saltzen direnak.   Troncos bastante delgados, generalmente de pino o eucalipto, que sirven para la fabricación de papel. Bizimodua gora ta apeian preziua bera./ Apea pillia jausi jako kamioiai tranguan. Ik. estério, púntale, material.
apelídu, apelidúa. (b). izena. APELLIDU. Apellido. Ik. ízen.
ápelo. (d). izena. Zaldian (jarri) azpian ezer ipini gabe.   A pelo. Neuk esango neuke, “Joño, ápelo jarri aiz?” Don.