Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
pékotz
penítentzia
pekotza
© Jaione Isazelaia
pékotz, pekótza. (b). izena. BÉKOTZ, BEKOROTZ (IZAG ANTZ). Abere handiaren (behi, zaldi...) kaka.   Boñiga. Beixak ataixan ein ddau pekotza. Ale forman egiten dena (koneju, ardi...), korotz, eta hegaztiena ziriñ.
pélaje. 1. pélaje, pélajia. (c). izena. Itxura txarra, jazkeragatik, ilajeagatik edo edozergatik.   Pinta, facha; mala, por supuesto. Ikusi dozu Klaran semiak zelako pelajia daukan? / Aspaldi ontan Ixidrok artu dau pelajia./ Langile fiña da, eztauka aurrenengo pelajia baiña. 2. pélaje, pélajia. (c). izena. Itxura txarreko pertsona.   Persona de mala pinta. Zuan alabia alako pelaje batekin ikusi najonan./ Pelaje batekin ezkondu zonan azkenian.
pelakixa
© Asier Sarasua
pélaki, pélakixa. (d). izena. BELAKI, BENAKI (OÑ.). Belakia. Zurezko aitzur mutur zabala, lurreko gauzak pilatzeko erabilia. Pelakixa, galburuak batzeko. Ori gari pillia, ola garixa larraiñian da eitten zanian pelakixakin batze zuan pillara. Don. Ikazginek ere erabiltzen zuten. Ik. pálar.
pelíau. (c). aditza. Pelear, luchar. Bizikletak pe gutxi. Peliau ein bier izeten zan erosi ahal izateko. (AA ArrasEus, 186. o.).
Pélipa, Pélipe. Felipa, Felipe. Hala dio Elosuko JJp.k: Pelipa ta Pelipe zien arek, bixak, andra-gizonak.
pélla, péllia. (b). izena. Irinez eta esnez eginiko orea aurrautzetan pasatu eta frijituz egindako torrada.   Leche frita. Pellak eta torradak jateko oitturia dago Karnabaletan. Ik. torrada.
Péllo. (a). izen propioa. Pertsona izena. Gure lengusua Narbaizako Pello.
pélota. 1. pélota, pélotia. (a). izena. Pelota. pélotan eiñ. (a). du aditza. PÉLOTAN JOKATU. Jugar a la pelota. 2. pelota, pelotia. (d). izena. Harila.   Ovillo. Au Garrazteitxon eitte eben eskuz. Zakukara pelotak eiñ, ta irutea ara, an irun. Juana. Ik. ari-pelota, arill.
pelota-partídu, pelota-partidúa. (b). izena. Partido de pelota. Pelota-partidu onak egoten die Natibittate egunez.
pelotári, pelotaríxa. (a). izena. Pelotari.
harixa pelotatzen
© Jaione Isazelaia
pelotátu. (d). aditza. Harilak osatu.   Hacer ovillos. Arixa batu ardatzian eta gero andik pelotatu ero zertu eitten zan. Juana. Ik. arílddu.
pelotóe, -i. 1. pelotóe, -i, pelotóia. (c). izena. Balón, balón grande. Pelotoia ekarri doste Erregiak. Orain baloi bakarrik esaten da. 2. pelotóe, -i, pelotóia. (a). izena. Pelotón de ciclistas. Danak pelotoian pasau die.
pélu, -o, pelúa. (d). izena. Abere azazkala, hau bakarra denean, zaldi edo astoetan bezala.   Pezuña de ganado caballar. Tenazak artu eta astuai pelua moztu bia dotsau. Dena dela, bikoaz ere badiote batzuek pelu. Enrike artzainak ardienaz ere badio. Kaskuak gogortu eitteittu orrek, orrek e ankako pelua gogor-gogor eiñ. Astoarenari, asko hazten zaionean, zapatak ere esaten zaie.Atzo astuai zapatak mozten ibilli giñuztan. Ik. ankákasko, ápatx.
pelukérixa, pelukérixia. (a). izena. Peluquería. Ik. barberíxa.
péna, penía. (a). izena. Pena. Penia da ain gazteik iltzia. pena artu. (a). aditza. PENIA ARTU. Apenarse. Gabonetan ezpaza etortzen pena artuko dau amak. pena emon. (a). du aditza. PENIA EMON. Dar pena. Pena emoten dost ola ikustiak. pena izan. aditza. PENIA IZAN. 1. pena izan, penia izan. (b). da aditza. Penagarria izan. Pena da ainbeste lan eiñ eta balixau ezin izatia./ Penia da mutilla ola ikustia. 2. pena izan, penia izan. (c). du aditza. Zerbaiten pena edo damua euki. Oiñ pena dau geixao estudixau ez izana. penátan egon. (c). PENAZ EGON. Estar con pena. Perezaz enaiz gaur joan mendira ta oiñ penatan nago.
penagárri. 1. penagarri, penagarríxa. (b). adjektiboa. Pena ematen duena. Penagarrixa da ainbeste lan eiñ da ezetarako ez izatia. 2. penagárri. (b). adberbioa. De pena. Penagarri ibilli ei die aurtengo udan./ Penagarri dago an bizimodua.
penagárrikerixa, penagárrikerixia. (c). izena. Pena, lástima. Ain gaztia eta il biarra, ori da penagarrikerixia.
péndejo, péndejua. (c). adjektiboa. Gogaikarria.   Pendejo, impertinente, latoso. Kokoteraiño nago ume pendejo onekin. Ik. kakátsu, peste.
pendiz, pendíza. (c). izena. Aldapa handia.   Pendiente, cuesta. Pendizian eindda dare Plazentziako basarri geixenak./ Eztauke solo laurik, dana da pendiza. Muga edo muna da maila dagoenean, desnibela bertikala denean, eta pendiz, berriz, bertikala ez denean. Ik. erripa.
péndola, péndolia. (d). izena. Péndulo del reloj de pared. Zeiñ ibilli da pendoliakin jolasian?