Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
txángal, txangála. (d). izena. Pertsonez, maxkala, indargea.   Se dice de las personas débiles, sin energía. Ondo txangala dago ba Beketxeko Maria be. "Gangal" zentzuan ere agian entzun daiteke. Ik. gángal.
txangáldu. (d). da aditza. Pertsona maxkaldu, indargetu, gaixoagatik, adinagatik edo edozergatik.   Debilitarse, perder la energía una persona. Gaixua pasau zebanetik ziero txangalduta dago.
txanget. Ik. txánket.
txánka.
txankak
© Jaione Isazelaia
1. txanka, txankía. (b). izena. Sota, en los naipes. Lau txanka batera eukittut eskuan. Txanka-kopia, txanka-urria, etab. Sin. txota. 2. txanka, txankía. (c). izena. Hanka mehea. Palilluan lakotxe txankak zeuzkan. Ik. txánkame.
txánkame, txánkameia. (d). adjektiboa. Txanka mehea; hanka meheak dituena.   Persona de piernas delgadas. Utilizado sobre todo como apelativo. I, txankame, baloia joik eta ez nere ankia./ Badator gure txankame. Ik. ankálaru, ánkamee.
txánket, txankéta. (d). izena. TXANGET. Gari jotzeko sistema zaharra: arlauza batzuk jarri zeharretara (banku baten gainean edo), azaoa hartu eta jo aletu arte. Garia oso igarra egotea komeni omen zen.   Sistema rudimentario que todavía usaban algunos cuando desapareció el trigo: se colocaba una losa horizontalmente y sobre ella se golpeaba el trigo. Txanketian ba, arri-lozak ipiñitta. Arri-lozak ipintten zien banku baten gaiñian, illaran. Da garixa ipintten zan euzkittan igartzen. Da an auts galantakin jo biar. Jota aliok kendu. Aniz./ Len, makinaik etzanian, garixak txangetian joten zien. TXAKETIAN JO, gehienetan. Arlauzari ez omen zitzaion "txanket" esaten, lanari txanketian jo, baizik. txanketian jo, gehienetan. Txanketian jo, gehienetan. Arlauzari ez omen zitzaion txanket esaten, lanari txanketian jo, baizik.
txánkulu, txánkulua. (d). izena. TXÁNGULU, TXONKOLO. Zurezko oinetakoa.   Zueco, madreña. Gure mutikotan ate onduan egote zien txankuluak.
txáno, txánua. (a). izena. Capucha, gorro. Otz eitten dau ta jantzi txanua. Ik. kafé-txáno.
txanpíñoe, -i, txanpiñóia. (a). izena. . agaricus campestris. Champiñón.
txánpon, txanpóna. (c). izena. Antzina, bi zentimoko moneta, Don.k dionez. Gaur, metalezko dirua.   En cierta época, alguna moneda de dos céntimos. Hoy, moneda. Lengo zarrak kostunbre aundixa jeuken txanpona esateko. Diru klasen bat izan bia juan, lenaokua, nik enajuan ezautu. Klem./ Txanpona ei zan denporan baten txakurtxikixa baiño txikixaua. Bi zentimokua. Txanpona bi zentimokua. Zentimokua, bi zentimokua ta txakurtxikixa, da bi zentimokuai txanpona. Don.
txantilloia
© Anaje Narbaiza
txantílloi, txantillóia. (d). izena. TXANTXILLOI. Arotz-lanean, forma bereko piezak egiteko erabiltzen den eredua.   Escantillón, plantilla. Txantilloia oni esate xakon, au da ze esangotsut pa, kalibrian bezela, onek eukiko dabe lau milimetron aldia batetik bestera. Jen.
txantxangorrixa
© Ezezaguna
txantxángorri, txantxángorrixa. (a). izena. erithacus rubecula.. Petirrojo. txantxangorrixak baiño buru gutxiago euki. (c). esapidea. Buru gutxi izan.
txantxar, txantxarra. izena. "Caries." (Lar Antz).
txántxetako, txántxetakua. (d). izenlaguna. Brometakoa. Ik. txántxetan.
txántxetan. (d). adberbioa. Brometan.   De broma. Txantxetan ibiltzia gustatze jako. Lehengo zaharrek erabilia; gaur egun brometan.
txántxiku.
basoko txantxikua
© Ezezaguna
1. txantxiku, txantxikua. (a). izena. (Oñati) Igela. Ik. ugaríxo. 2. Txántxiku. (b). Oñatiar askori beste herrietan jarri ohi zaion ezizena.   Apodo de muchos oñatiarras residentes fuera. Famosua zuan Txantxikuneko dendia./ An, bajatok Txantxiku.
txantxíkuar, txantxíkuarra. (b). izena. (adierazkorra.) Oñatiarra. Bajiarduek txantxikuarrak xik eta xok. Bergarako esaera.
txantxillikot. Ik. kukúbala.
txantxurkillo. Ik. buztánurkilla.
txapa. 1. txapa, txapía. (a). izena. Chapa, en general. txapapera bota. esapidea. Eiekulatzeko orduan atzera egin. "Coitus interruptus", alegia. Txapel barik genbiztan eta azkenian txapapera bota biar. 2. txapa, txapía. (a). izena. Sukalde gaineko burdina. txapan erreta. (a). Txapa gainean erreta. 3. txapa. Ik. ikatz-txapa.