Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
ontza
© Ezezaguna
ontz, óntza. (b). izena. Strix aluco. Búho. Eztok ezautzen? Bai gizona, ontzan lakotxe begixak dauzkan bat. ontza arbola barruan bezela. esapidea. "Jendea burumakur, aleluia haundirik gabe. Udako oporrak bukatu zirenean entzundako esaldia: Gaur jendia ontza arbola barruan bezela eongo da." (Lar Antz). ontza baño ariñaua. (d). esapidea. Oso arina.   "De menos peso que la lechuza" (Izag Oñ).
óntza. 1. ontza, ontzía. (b). izena. Antzina pisu neurria: libraren hamaseirena. Gure denboran txokolate puxketa.   Onza; medida de peso antigua. Ahora, de chocolate casi exclusivamente. Txokolate ontza bat jan dau meriendetan./ Geiñian ontzerdiña meriendia txokolatia. Ben. 2. ontza, ontzía. (d). izena. Luzera neurria: kanaren zortzirena. Ik. kána.
ontzáko, ontzakúa. (d). izena. ONTZÁKO URRE. Antzinako urrezko dirua. Escudo, onza de oro. Ontzakuak, korritzen zeban denporan, ontzakua usatzen zan denporan, geixen aillegau zala amalau duro ta erdira, entzun izen dot. Don. Interesgarria Donatoren azalpena.
óntzi. 1. ontzi, ontzíxa. (a). izena. Cacharro de cocina, vajilla. Tambien recipiente en general. Armaixuan dauzkazu ontzixak. Sukaldekoei janontzi ere bai. Ik. erréontzi, gatzóntzi, iráztontzi. ontzixak garbittu. (a). Hacer el fregado. Sin. arrikua eiñ (ia galdua). 2. -ontzi, -ontzixa. (c). Konposaketaren bigarren osagai bezala, joera adierazten du. Ik. alpérrontzi, kakóntzi, maiñóntzi, mimóntzi, negárrontzi, zakárrontzi.
ontzi-moltso. Ik. moltso.
ontziteríxa, ontziterixía. (d). Ontzien multzoa.   Vajilla. Ontziterixa dana barriztu dabe tabernan.
ontzíur, ontziúra. (d). izena. Harrikoa egiteko ura.
ontzurixa
© Arturo Elosegi
ontzuri, ontzuríxa. (c). izena. Tyto alba. Lechuza. Sin. mozolo zuri. Ik. mozolo.
onúra. 1. onura, onuría. (d). izena. Satsaren zukua.   La sustancia del estiércol. Satsa kanpora etara ta pillan dagonian eurixa eitten badau onura guztiak urak eruaten dotsa. 2. onura, onuría. (d). izena. Kuzinatutako plater batean, parte "gozoa": tropiezoak arrozean, edo haragia gisatuan, adibidez. Ezizu erdittik artu arroza, artu baztarretik, or dare onurak eta. Klem./ Gixau onek patata asko eta onura gutxi.. 3. onúra, onúria. (d). Izen ona, fama. "Onúre txarra ifini, onúria kendu. Onúre txaarra, ona: buena, mala fama." (Izag Oñ).
ónutz. (a). adberbioa. Honantz.   Hacia aquí. Onutz dator txakurra. Ik. árutz. onútzao. (a). Honantzago. onutzatxúao. (a). adberbioa. Honantzaxeago.
onúzko. 1. onuzkúa. (c). izena. El viaje de vuelta. Aruzkua baiño obia izango al da onuzkua. Ik. arúzko, orrúzko. onuzkúan. (b). adberbioa. Honantza etortzerakoan. Onuzkuan ogixak ekarri. Ik. aruzkúan, orruzkúan. 2. onuzko, onuzko. adberbioa. Bergarako kalean, onutz-en lekuan entzuten da. Ointxe ikusi juat onuzko etortzen.
onúztu. (c). da-du aditza. Honantzago etorri edo ekarri.   Venir o traer hacia aquí. Onuztu mai ori, mesedez. Ik. arúztu, orrúztu.
oo!. 1. oo!. (b). interjekzioa. Behi eta idiei gelditzeko egiten zaien oihua.   Voz con la que se manda parar el ganado. Oo irixak, oo! Ant. aida!. 2. oo!. (b). interjekzioa. Harridura adierazteko esklamazioa. Oo, lastimia, eurixa da ta ezin joan plaiara.
ooldi. OOLGI. Ik. óldei.
oostu. Ik. óstu.
ópa izan. (c). dio aditza. Desear. Suerte ona opa dotsut. iñói bekarráik pe opa ez. (c). esapidea. Inori ezer onik opa ez. Lit.: begiko makarrarik ere opa ez. Orrek, dan doillorrakin, eztotsa iñoi bekarraik pe opa. txakurrai be ez opa. (c). esapidea. Inori ez opa (norberak pasatako samina, gehienetan). Nik azkenaldi onetan pasau dotena etxotsat txakurrai be opa.
opátxur, opatxúrra. (d). Arotz lanerako aitzurra.