Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
mokó-páiñolo
montxor
mokó-páiñolo, mokó-páiñolua. (c). izena. Pañuelo de bolsillo. Sin. eskú-páiñolo, -u.
moko bedarra
© Ezezaguna
moko bédar, moko bedárra. (d). izena. . pinguicula grandiflora. Grasilla. Leku umeletan hazten den belar hau neguan galdu eta udaberrian berriz agertzen da. Hosto iletsu eta koipetsuak ditu eta hauen bidez gerturatzen zaizkion euli eta zomorro txikiak harrapatu eta jan egiten ditu. Belar honen izena informante zahar batek bere aitajaunari entzundakoa da eta badirudi orain ez dela oso ezaguna.
mokólo, -a, mokolúa, -ía. (a). adjektiboa. Ergela.   Bobo, -a, insustancial. Ixilik egon ari mokoluoi alakuoi./ Etxonat entenditzen ain mokolua zela izan leiken. Agian garai baten "mongólico" zentzua izango zuen, gaur ez duena. Inguruko herrietako batzuek bergararrei "mokoluak" deitu ohi diete, burla gisa. Ik. inúzente.
mókor, mokórra. (c). izena. Cadera. Klinikan dago mokorra apurtuta. Ik. ijera.
mókordo, mókordua. (b). izena. Pedazo de excremento, generalmente duro y redondeado. Egundoko mokordua zeuan sukalde erdixan. Sin. kakámokordo.
mokotz, mokotza. izena. (Aramaio) Karapaixoa. Ik. karápaixo.
mokózorrotz, mokózorrotza. (d). izena. Mokoa zorrotza duena.   De pico afilado. Gure amak eta sarrittan e “oillar mokózorrotza dok ori” burrukarixa ero baldin bazan. Don.
moldáu. MOLDATU. Sin. moldau, moldau.
mólde. 1. mólde, móldia. (b). izena. Maña, destreza. Eztauka eskulanetarako bape moldeik./ Badoia lan berrixai moldia artuz. Zerbaiti MOLDIA ARTU. 2. mólde, móldia. (c). izena. Molde. Moldeko ogixa gozua da.
moldékaitz, moldekáitza. (b). adjektiboa. MOLDÁKAITZ. Molde gutxikoa, baldarra zerbaitetarako.   Desmañado, -a, torpe. Etxuat sekula ikusi i baiño moldekaitzagoik dantzan. Sin. trákets, baldar, aldrebes.
moldiatzaille, moldiatzaillia. izena. (Eibar) "Fundiziñuan moldiatzen biharra egitten dabena.   Moldeador." (SB Eibetno).
moldiau. "Moldia prestau.   Moldear." (SB Eibetno)
molestau. (a). da-du aditza. Molestar. molestauta. (c). adberbioa. Minduta. Tia oso molestauta dago bisitatzera ez galako joaten.
móltso. 1. moltso, moltsúa. (b). izena. Pila, pilatxoa.   Montón más o menos grande de hierba, paja, humo, gente, etc. Botaixozu txalai bedar moltso bat./ Egundoko ke-moltsuak agiri die Basalgo aldian./ Jente-moltso bat zeukan txarlatanak inguruan. Ik. ota-móltso.
ontzi-moltso
© Jaione Isazelaia
2. moltso, moltsúa. (c). izena. ONTZI-MOLTSO, ONTZI-MOLTSÚA. Estropajo, trapo de fregar. Moltsuakin sukalde guztia pasau neban.
moltsótu. 1. moltsótu. (c). du aditza. Moltsoak egin.   Hacer montoncitos. Eskubariakin moltsotu neban sekula-bedarra. 2. moltsotu. (c). du aditza. Pilatu.   Aglomerarse. Jente guztia ataixan moltsotu zan, atiak itxita eren da.
mómentu, mómentua. (a). izena. Momento. mómentuan. adberbioa. 1. mómentuan. adberbioa. Berehala. Arekin gauzak momentuan egin biar izaten die. 2. mómentuan. Une honetan. Momentuan ezin dotsut erantzun. Nausixakin berba ein biot.
momórro. MAMÁRRO.
momorrua
© Gorka Ortega
1. momorro, momorrúa. (b). izena. MAMARRO, -U. Zomorroa. Insecto, bicho, gusano, oruga. Ortuko gauziai gero ta momorro geixao eitte jako. Oso generikoa da. Ik. éltxar, koko. 2. momorro, momorrua. izena. (Eibar) MAMARRO (EIB.). "El coco.   Umiak bildurtzeko erabiltzen dan pertsonajia. Ixildu zaitez, mamarrua dator bestela." (SB Eibetno). Sin. mozorro.
móna, mónia. (c). izena. Pelotan MONIAKIN JOKATZIA lehenengo sakean pelota gelditu eta bigarrenean joteari esaten zaio. Pelota oso bizia denean egin ohi da, batik bat, "barruka" eta umeen artean.
monágillo, monágillua. (a). izena. Meza laguntzailea.   Monaguillo. Sin. akólitto.
Mondráue. (a). toponimoa. MONDRAU (LEIN.), MONDRA. Arrasate. Ezizenetan azentua lehenengoan: «Móndraue». Herri honetakoei mondráuetar esan ohi zaie Bergaran aspaldian, baina adinekoek mondraar ere badiote. Sasoe batian or móndraarrak, majadero pillia, dana erromeixa leku danetan burrukia euken arek e. Geiztuak zien. Ben.