Hiztegia
álper. 1. alper, alperra. (b). adjektiboa. ÁRPEL. Nagia. Vago, -a, perezoso, -a. Argixa da baiña alperra. Hitz honen deribatu guztiak ere arpelekin esaten ditu zenbaitek, batez ere Ubera-Elgeta aldean. Sin. nagi (erabiliagoa) Sin. nagi. Ik. zuri. Alperrantzat jana eta langilliantzat lana sekula eztia faltako. esaera. (Lar Antz). pentsatzeko baiño alperraua izan. esapidea. Oso alperra izan. Noiz izan aiz ba i argixa? Pentsatzeko baiño alperraua aiz ta. (SM Ezten).
2. alper, alperra. (d). izena. Errementaritzan, errematxeak egiteko ingudean ezartzen den burdinazko tutua. Alperra esate jakon, azpixan ipintze zana; aura geldik zeolako, ari alperra. Eus.
3. alper, alperra. (Eibar) "Artefacto de madera para taladrar y fresar, taladro de sobremesa." (SB Eibetno).
4. alper, alperra. (d). Piedra cilíndrica que se arrastra en los campos para pulverizar terrones. Sin. erpíllarri.
alpér-bíaje, alpér-bíajia. (c). izena. Ezertarako balio izan ez duen bidaia. Viaje baldío.
Notarixara joan naiz baiña itxitta zeuan. Alper-biajia ein ddot./ Telefonotik deittukotsuet baezpada be, alper-biajia eiñ eztaidan. Alper- aurre hitz gisa, eta zentzu berberaz, ondoren datozen beste hitzetan. Ik. alperréko.
alperkeríxa, alperkerixía. (a). izena. Nagikeria. Holgazanería, ociosidad Benga, lanera ortik, beti alperkerixan egon barik. Sin. nagikeríxa.
alpérra izan. (b). da aditza. ALPÉRRIK IZAN. Ser en vano. Alperra da ari asarre eittia./ Oiñ akordau bia da. Gero alperrik da buruai azka eittia.
alperréko, alperrekúa. (b). izenlaguna. ALPERRÍKO. Alferrikakoa, ezertarako balio ez duena. Inútil, baldío. Alperreko lana da erregatzia, total gabian eurixa eingo dau ta./ Alperrikua da orri goiz etortzeko esatia. Alperr Ik. alpér-bíaje.
alpérrik. (b). da adberbioa. ARPÉLIK. En balde, en vano. Ainbeste lan, da dana alperrik./ Bizikletia alperrik badaukazu, emoidazu. alpérra izan. (b). da aditza. ALPÉRRIK IZAN. Ser en vano. Alperra da ari asarre eittia./ Oiñ akordau bia da. Gero alperrik da buruai azka eittia. alperrik galdu. (a). da-du aditza. ARPELIK GALDU. Hondatu. Estropearse, echarse a perder. Sikutiak leka guztiak alperrik galduittu. Sin. ondátu.
alpérrontzi, alpérrontzixa. (b). izena. (adierazkorra.) Cacho holgazán. Jaiki ari ortik alperrontzi ori. Konfiantza giroan, familia barruan, batik bat, erabiltzen da.
álta(n) égon. 1. altan egon. (b). esapidea. Txakurra edo behorra, esate baterako, susara egon. Estar en celo la perra, la yegua, etc. Gure Pintto alta dago. 2. altan egon. (a). (argot). Sexu gogoz egon. Estar cachonda/o, caliente Ikusten dittuten neska danak edarrak jaozak; hau altan egotiau ez dok bape ona. (TSE Berb).
alta(n) jarri. Susara jarri. Ponerse en celo. Ik. arkéra, ígel egon, uméske, xípu.
altáre, altaría. (a). izena. ALTARA, ALDÁRA (UB.). Altar. Monagilluak altarian dare./ Aldarara urten eban sankristauak. Ik. altáre nausixán modúan apáindduta.
áltu. 1. altu, alta, altúa, áltia. (a). adjektiboa. Alto, -a. Mutil altu bat egon da zure preguntez. 2. altu. (b). adberbioa. En voz alta. Ez ain altu berba eiñ. altúan. (b). adberbioa. En voz alta. Altuan esan zeban nere izena. altútik. (c). En voz alta. Altutik leiduizu papel ori. 3. altuena be. (b). esapidea. Gehienera ere.
Arek altuena be ogei urte izango jittuk.
altútu. (b). da-du aditza. ALTAU (D). Altu bihurtu.
Altutu egin bia da pareta hau./ Asko altau da zuen neskatillia./ Altau eitten dau orrek eta (presak uraren nibela). Aniz.
