Hiztegia
gatxeretxi. aditza. (Aramaio) GATXETSI (EIB.). "Txori-amak bere kumea baztertu. Afixie ikusten bozu, da umiei ikuketan butsezu, amiek gatxeretxi eitten dau, da martxau eitten dau. "Rechazar, repudiar, abandonar. Sin. zapuztu.
gatxosatu. aditza. (Aramaio) "Gaizkoatu, gaitz edo zauri bat gaizki osatu. Osatu barik geratu, gatxosatu esaten da./ Etzauen kurau bai, da gatxosatu jakon da akabo!" (Orm Aram)
gatz. izena. 1. gatz, gátza. (a). izena. Sal. GATZ LARRIXA eta XEIA bereizten dira. Ik. gazíttu. gátza émon. (b). aditza. Haragia kontserbatzeko, urdaiazpiko edo zezinatarako, adibidez, gatzetan euki. Txarrixa ilddakuan gatza emoten jakue urdaiazpikuei. gatzían. (c). adberbioa. Gatz neurrian (janari edo edari bat). Ze moduzkua dago zopia gatzian? Ik. gazi-géza. 2. gatz, gátza. (c). izena. Grazia, ganora. Nere ustez euskerazko liburuetan gatzik gabeko umoria zebillelako eldu neutsan lanari. (SM Zirik)
ez gátz eta ez berákatz ez euki. (b). esapidea. Ganora edo grazia gutxi izan. Zuk eztaukazu ez gatz eta ez berakatz.
Gatza. toponimoa. GATZAA. Gatzaga herria. Gatzaan gatza, Mariñ-en zentzune. esaera. (Leintz) Gatzaan gatza, Mariñen zentzune, esaten omen dute Marinen. Gatzagarren erantzuna, berriz: Gatzagan da zentzuna; Mariñen Marin, ankak ariñ. (Aran Gatz).
gátza émon. (b). aditza. Haragia kontserbatzeko, urdaiazpiko edo zezinatarako, adibidez, gatzetan euki. Txarrixa ilddakuan gatza emoten jakue urdaiazpikuei.
gatzári, gatzaríxa. (c). izena. GATZAGI. Gatzagia. Cuajo Gaztaiak prensan eitteittut baiña; lelengo eskuekin liarra emun; guk gatzarixakin eitteituu. Liarra esateotsau guk, paiña gatzarixa esaten dotse Gipuzkuan geixenak. Enr./ Esniai gatzarixa emon, laga puxkaten, gazuria kendu ta esnemamiña sortzen dok. Klem. GATZARIXA EMON egiten da. Sin. líar.
gátz-árri, gátz-árrixa. (d). izena. Ganaduei jateko gogoa egiteko txupatzen ematen zaien gatzezko bola. Bola de sal que se da a chupar al ganado vacuno para abrir el apetito. Gatzarrixa guk ezkiñuan erabiltzen, baiña ganadero aundixak eta bai. Klem.
gátzatu, -o, gátzatua. (a). izena. Mamia. Cuajada. Ardi esniakin gaztaia, gatzatúa... Bost gátzatu. Don. Azentua bietara.
gatzóntzi, gatzontzíxa. (b). izena. Salero. Zer, gatzontzixa jausi jatzu lapikora, ala? Hau esan ohi zaio sukaldariari jana oso gazia dagoenean.
gau, gába. (a). izena. GABA. Noche. NOR mugagabean gau entzuten da agian gehiago, gaba ere esana den arren. Beste kasuetan /b/ sartzen da: gaba, gabian, gabetan, gabaz edo gabez; dena dela duda-mudak sortzen dira tarte hori /b/-z ala /u/-z, nola bete erabaki ezinik. gaua egunezko euki. (d). esapidea. Ume txikiak loa aldatuta euki. Tener el sueño cambiado.
gaubegida, gaubegidia. (Antzuola) GAUBEGIRA (ANTZ.). "Gauean lo ez egitea, norbaiten zain edo norbait zaintzen egoteagatik. Gaubegidia jaukanat, etxokoneko Iñaxiña najoiarren, operauta jaon da./ Miren karnabaletaa Tolosaa jun baldin bon, gaubegiria eukikozue gaur.
gáubela, gáubelia. (d). izena. Velorio. Lenao gaubelia eitte jakon ilddakuai./ Gaubelara noia aldekora.
gau-éskola, gau-éskolia. (c). izena. GABESKOLA. Lehenago, iluntzean, baserriko lanak amaitu ondoren, izan ohi ziren eskolak. Orainago, euskara ikastekoei eman izan zaie izen hori. Nik dakitten apurra San Juanen gau-eskolan ikasittakua dok./ Alfabetatzen emundakua naiz gau-eskolan.
gaugíro, gaugirúa. (c). izena. Gauez dagoen eguraldia (ona, batik bat). Estado del tiempo durante la noche (bueno, mayormente). Au da gaugirua au; penia emuten dau obera joatia.
gauguztiko, gauguztikúa. (c). izena. (Eibar) Fiesta que dura toda la noche. Atzo, Katillunian gauguztikúa eiñ dogu lagunok. (Etxba Eib).
Ik. gaupása.