Hiztegia
orrétan. (a). En ese. Eta orretatik, orretara, orretarutz, orretaraiño... eta baita ortan, ortatik, ortara...
atan orretan. adberbioa. (Eibar) Gauza bat eta bestea egiten. Atan orretan, eldu zan artsalde erdia. (SM Ezten).
egon ári órtan!. (b). esapidea. EGON ÁRI ÓRTAN. Egon hadi hori pentsatzen, uste horretan. Ze uste dok oiñ joaten baaiz lana gordekoskela, ala? Egon ari ortan.
órri. 1. orri, orríxa. (a). izena. Hostoa. Hoja vegetal. Sin. óstro. Orri sendorra lepuan eta zozokumak kolkuan. (d). esaera. Aitari entzuna. Ez dakit ziur zer esan nahi duen. Udaberriaren etorrerari buruzkoa dirudi. Orri sendorra, itxundutako orria, agian. Orri sendorra lepuan eta zozokumak kolkuan. orrixa eiñ. esapidea. Zuhaitz adarrei hostoa kendu abereei jaten emateko. Sin. itxúndu. 2. orri, orríxa. (a). izena. Hoja de libro, folio, etc. Emoidazu orri bat kartia eskribitzeko.
3. orri, orrixa. (c). izena. Kana erdi zabalerako ehun-pieza. Neurri hori zen lehengo ehundegiek ematen zuten gehienezko zabalera. Gurien bi orrikua esate eben, izeriak bi orri, erdixan kosturiakin. Hil./ "Eun-orrixa: la pieza de tela de lino. Kana-erdiko orrixa, orri bittan." (Izag Oñ). Ehuna, besteak beste, izarak egiteko erabiltzen zen, eta nola ehun piezaren zabalerarekin ezin zen izararik egin, bi edo batzuetan hiru zati edo orri josten ziren nahi zen zabalera lortzeko. Joskura berezi honi sorjetia deitzen zitzaion, eta baita algaina ere. Oso puntada fina izaten zen, ez zen igartzen. Ehun-piezak, juntura hau egiteko, ertz bereziak izaten zituen.
orrigártu. (d). da aditza. Landareari orriak igartu. Marchitarse las hojas. Urik enotsan eiñ bai, tta orrigartu ein jatan jeraniua. Klem.
orríttu. (c). da aditza. Zuhaitzak orri berriz jantzi. Echar nueva hoja los árboles. Iges febreruan arbolak orrittuta eren./ Ikusikozu sagarrak orrittuta gero izotza eitten badau.
orróillo, orroillúa. (d). izena. Hala deitzen zitzaion neguan ardiei ematen zitzaien orri lehorrari; udan, adar eta guzti -lizar-adarra, gehienbat- etxeratzen zen, sortak egin eta artxaran gordetzen zen. Neguan itxundu (orriak kendu) egiten zen eta orroillua ardiei eman. Hoja seca que se daba en invierno a las ovejas; se cortaba y guardaba en verano con rama. Udan ebagi, sikatu eta gero neguan ardixei orroillua guk emoten gontsen. Lizarra moztu udan eta sortak eiñ da gordetze giñuan abar ta guzti; orrek ipintze jakuen ardixei asketan eta gustora jate juen; erek apartatze juen. Ardixei orroillua emon, esate zuan. Klem. Ik. itxúndu, txorroki.
orrúa, orrúa. (b). izena. ORRÓE, ORRÓIA. Orroea. Rugido. Ze zan len entzun dan orrua?/ Egundoko orruak etaraittue beixak./ Ardixak orroeka dare. Marrusa baiño geixao. Ganauan marrusa esaten dou geixao, ta ardixan orroe. DonOrruaka jardun dau txalak goiz guztia.
ORR Ik. itxas-orróe, -i, makakorróe, -i, marrósa, urrúma.
orrúzko, orruzkúa. (c). izena. ORRUZKÚAN. Horrantzako bidaia. Eztakitt mariau barik eingoten orruzkua./ Orruzkuan txorrua itxi. Ik. arúzko, onuzkúa. orruzkúan. (b). Horrantz joaterakoan. Orruzkuan txorrua itxi. Ik. aruzkúan, onuzkúan.
orrúztu. (b). da-du aditza. Horrantzago joan edo eraman. Llevar o ir hacia ahí. Armaixua orruztu ta emen telebisiñua jarrikou.
órsai, órsaixa. (b). izena. Jokoz kanpoko jokaldia fubolean. Fuera de juego. Orsai izan don ori.
Ingelesezko "off side"etik.
órtik. (a). adberbioa. Desde ahí.
ortikoz emendikoz. (c). esapidea. (Leintz) ORTIKOZ EMETIKOZ. Bata eta bestea, gauza bat eta bestea egiten. Ortikoz emetikoz, gox osue pasau juat.
órtitxik. (c). adberbioa. Hortixe. Desde ahí mismo. Ortitxik sartu die lapurrak.
órtosik. (b). adberbioa. Oinutsik. Descalzo. Jantzi zapatilla batzuk; ez ibilli ortosik.
Sin. ankáutsik, oingórri útsetan, óiñutsik.