Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
nasaittásun, nasaittasúna. (d). izena. Lasaitasuna. Ez da apenas entzuten. Trankilidade bai ostera
nasaittu. aditza. 1. nasaittu. (b). du aditza. Lasaitu.   Aflojar, ensanchar. Prakak estugi neuzkan da nasaitzera eruaittut. zintturóia nasáittu. esapidea. (eufemismoa.) ZINTTURÓIA ESKATU, PRAKAK NASÁITTU. Kaka egin. Zintturoia nasaitzera noia ta belaxe nator. Fintasunez hitz egiten denean erabiliak. 2. nasaittu. (c). da-du aditza. Lasaitu.   Tranquilizar(se). Dirua eskutan ikusi zebanian nasaittu zan. Gutxi erabilia; trankilddu entzuten da. 3. nasaittú, nasaittúa. (c). izena. Lasaitua.   Respiro, desahogo, alivio. Kreditua pagau zebanian arek artu zeban nasaittua./ Diruik etzan agertu baiña nasaittu ederra artu giñuan dokumentuak agertu zienian./ Arek artu zeban nasaittua etzeukala kantzerrik jakin ebanian. Hau, ostera, erabilera arruntekoa da.
Natibittáte eguna. (b). izena. 25 de diciembre, día de la Natividad del Señor. Natibittate, ase ta bete, San Estebantxe, berriz be len letxe. (c). esaera. San Esteban hurrengo eguna da, abenduaren 26a: Gabonak pasatutakoan berriz ere eskasidadea.
natúra, naturía. (c). izena. La vulva de los animales. Gaixua sortu jakon naturan da kendu ein giñuan. Ik. txuringa.
natúral. 1. natural, naturála. (b). adjektiboa. Normal, natural. Auraxe dok personia naturala./ Gaurko berua ezta naturala. naturala dan moduan. (c). esapidea. Normala den bezala. Formula oso erabilia. Naturala dan moduan kokoteraiño jeuan iñon bendian egoten. naturala ez izan (norbait). esapidea. Zentzun gutxikoa, gizalegean jokatzen ez duena izan. Aura ziero naturala dok olako gauzak eitteko?/ Arek erozer gauza, eztok persona naturala ta. 2. natural. (c). adberbioa. Natural, sin afectación. Oso natural egon die ezkonbarrixak./ Monzon ezautu giñuan, orrek eitten zeben euskeria natural. Don.
naturaléza. 1. naturaleza, naturalezía. (b). izena. Naturaleza. Naturalezia asko ondatu da aspaldixan. 2. naturaleza, naturalezía. (c). izena. Izakera fisikoa.   Constitución física. Ainbeste alkol eran da olako osasuna eukitzeko derrior naturaleza gogorrekua biar./ Aren naturalezia eukitzeaittik etxakixat ze emongo neuken. NATURALEZA GOGORRA, batik bat.
náusi. 1. nausi, nausíxa. (b). izena. Nagusia. Etxeko jauna, errentero-baserri baten edo lantegi edo negozio baten jabea.   Dueño, patrón. Taillerrian ori nausixekin ondo konpontzen da./ Nun dago etxeko nausixa? Gauza baten jabea ere bai. Zein dda kotxe orren nausixa? Esanahi honetan ez da asko entzuten. Ik. jábe, ugézaba. Etxe batzutan nausi izatia baiño beste batzutan morroe obe. esaera. (Lar Antz). náusi izan. 1. nausi izan. (b). esapidea. Onena izan.   Ser el, la o lo mejor, el amo. Pelotan Retegi da nausi oinddio./ Janakin artzeko ardaua nausi. 2. nausi izan. (c). esapidea. Agindu (irudizkoa). Gure gazte denporan lana zan nausi, etzan beste kontuik egoten./ Gaur, sekula baiño geixao, dirua dok nausi. 2. nausi, nausíxa. (b). adjektiboa. El mayor (de los hermanos, de la familia, etc.). Anai nausixak golfua urten dau gure familixan. NAUSI 3. nausi, nausíxa. (b). adjektiboa. Adin handikoa.   De mucha edad. Orren gurasuak oso nausixak die. 4. nausi, nausíxa. (b). adjektiboa. Mayor de edad. Nausixak bakarrik pagatzen dabe, umiak ez./ Pelikula ori nausixendako da.
nausíttu. 1. nausíttu. (d). da aditza. Nagusitu, irabazle edo gailen gertatu, lehiaketa batean, batik bat.   Dominar, vencer, sobre todo tratándose de competición. Pelotan errez nausittu zien uberatarrak. 2. nausíttu. (c). da aditza. Pertsona handi egin.   Hacerse una persona mayor. Puxkat nausittu zanian alde in zeban etxetik./ Nausittutako jentia komeni da ikazgiñarako. Sin. aundi egin.
nazíño, naziñúa. (b). izena. Nación.
nazionalísta, nazionalistía. (a). izena. Nacionalista. Ik. abertzále.
nébera. 1. nébera, néberia. (d). izena. Elurzuloa. Ik. edurzúlo. 2. nébera, néberia. (d). izena. Antzinako hozkailua. Ik. fréskera.
Neberalde. toponimoa. Elosuko Agarre baserriko saila, elurzuloa egondako lekua.
Nebereta. toponimoa. Gorlako bidean Amezti baserria baino gorago dagoen azken bihurguneari "Neberetako bueltia" esan ohi zaio. Hurbil da elurzuloa.
négar. 1. negar, negárra. (a). izena. Lloro, llanto, lágrima. Ume negarrak entzuten die aldamenian. négar eiñ. (a). du aditza. Llorar. Gero alperrik izango da negar eittia. négar eráiñ. (b). dio aditza. Hacer llorar. Abadiak negar erain zotsen ezkonbarrixei bodako sermoian. negarrái émon. (c). dio aditza. Echarse a lorar. Entzutiaz bat negarrai emon zotsan. negárrak úrten. (b). dio aditza. Saltársele las lágrimas. Amai negarrak urtetze zotsan semiana jakin zebanian. ZERK urten. négarrez. (a). adberbioa. Llorando. négarrez úrtu. (c). esapidea. Negar asko egin. Nere bisabuelok eta, garbi esaten dotxut, bisabuelak eta, onek gauzok ikusi balittue negarrez urtu eingo zien. 2. negar. Ik. kandéla-négar, ur-négar.