Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
áriñ
árku
áriñ, aríña. (a). adjektiboa. Pisu gutxikoa.   Ligero, -a. Oillolumia baiño ariñaua da./ Pelota ariñekin obeto jokatzen dot. Zenbait hitz konposatutako bigarren elementua. Ant. ástun. Ik. burúariñ, egiñáriñ, erreariñ, kaskáriñ. oillolumia baiño ariñaua. (c). esapidea. Oso arina. ontza baiño ariñaua. (d). (Oñati) Oso arina.  "De menos peso que la lechuza." (Izag Oñ).
ariñeketan. (b). adberbioa. (Leintz) Lasterka. Sin. antxíntxika, takarraran.
aritxalari, aritxalarixa. (d). (Eibar) "Etxetik alde egindako semea edo alaba. Seme batek aritxalarixa urten zetsan.
aritz. Ik. áitz.
arítzao, -u, arítzaua. (d). izena. Gaztaina mota bat. Ik. gaztáiña.
Aritzeta basarrixa
© admin
Aritzeta. toponimoa. Bergarako auzounea. Bergara izeneko lekuan zegoen Aritzetako San Migel aipatzen da 1050ean San Juan de la Peñako agiri baten. Bergararen lehen aipamena da.
arixa eitteko makiña. Ik. gorúetako mákina, dornu.
arka, arkía. (d). izena. Gari-kutxa oso handia. Hankaduna eta apartamentuekin. Arkía, trojía da kutxía. Aundixa zanian, ankaduna, kutxian forman, ola erdittik apartamentuekiñ, ari arkia esate jakon. Don. Leintz aldean kutxa guztiei esaten zaie arka. Ik. gari-kútxa, trója.
arkaboz. (Eibar) Arcabuz.
arkáitz, arkáitza. (c). izena. Roca, peña. Saturraranen arkaitz izugarrixak dare. Gutxi entzuten da; aitz esanagoa da.
arkakúsu, -o, arkakusúa. (a). izena. Pulga. Sin. ardi (Eib.). arkakusua baiño txikixaua. esapidea. Oso txikia.
arkal. Ik. álkar.
arkatx, arkatxa. (d). izena. (Eibar) Malkarra, ezponda.   "Acantilado, escarpa. Eibarren arkatxa esaten jakon Isasiko alde batari, etxiak ein baiño leen arkatxa zalako ibai aldera; arkatxpia zan Kakalarduaneko olia, gaur Alfa, eta arkatxekuak Isasixan bizi ziranak. Sin. arburu.
arkázte, arkaztía. (c). izena. Urtea inguru duen ardi gaztea, aurrerako utzitakoa.   Oveja de un año. Arkaztia da urtekua. Luis. Arra denean billotx-adari. Sin. urtebíllotx.
arkéra, arkería. (c). izena. Ardiaren susara aldia. adb. gisa batik bat.   Celo de la oveja. Agostuan amarrian, olaxe lagatzeotsat aarixai ardixetara, da orduantxe asten die arkerak. Luis./ Nik itten dotset, aaritzeko denporan ba bi; lelengo bat bakarrik botatzen dot ardixetara, ezta? Baiña geo ardixak mordua dabizela arkera ikusittakuan, ba bi botatzeittut. Enr. arkera egon. 1. arkera egon. (c). esapidea. Estar en celo la oveja. Ardixan arkera esaten da ta auntzian be ola esango da ero; nik eztot neuk euki auntzik eta. Don. Ik. álta(n) égon, arkerátu, ígel egon, uméske, xípu. 2. arkera egon. (lagunartekoa.) Emakumea bero, sexu gogoz, egon.   Estar cachonda; caliente. Argi ibiltzia jaken aldemenian dabizen mutillak, arkera samar najaon-eta. (TSE Berb). Ik. altan egon
arkera egon. 1. arkera egon. (c). esapidea. Estar en celo la oveja. Ardixan arkera esaten da ta auntzian be ola esango da ero; nik eztot neuk euki auntzik eta. Don. Ik. álta(n) égon, arkerátu, ígel egon, uméske, xípu. 2. arkera egon. (lagunartekoa.) Emakumea bero, sexu gogoz, egon.   Estar cachonda; caliente. Argi ibiltzia jaken aldemenian dabizen mutillak, arkera samar najaon-eta. (TSE Berb). Ik. altan egon
arkerátu. (c). da aditza. Ponerse en celo la oveja. Ardixak arkeratzen asten dia ba, igual e agostuan lelengotan igual asten dia, ta nai bozu billotxak geruao euki, ba euki adarixa aparte setienbre arte. Luis. Ik. arkéra.
árkiri, árkirixa. (d). izena. Erreka erdiko isla. Zubietakoari hala deitzen zaio, eta baita Osintxun, Bolu parean, duela urte batzuk arte zegoenari ere.
sagarraren arkua
© Jaione Isazelaia
árko, arku, arkúa. (c). izena. Frutaren harra.   Gusano de la fruta. Aurten urrak, danak arkua dauke./ Sagar asko batu da, baiña geixena arkoduna. Etim.: ar+joa, ziurrenik. arkúak jo. (c). Agusanarse la fruta. Aurten arbola onek sagar ale erkin batzuk besteik eztittu emon, danak arkuak jotakuak.
arkoiris, arkóirisa. (b). izena. Arco iris. Leintz aldean arrunta, Bergaran ere esaten da baina ostarku bizirik dago hiztun gehienen ahotan. Sin. ostárku.