Hiztegia
máasti
magal
maiórazko-étxe
makáldu
Maláa
malúta
mánga
mántetako úme
marí-bándera
markarri
márti
masma
mátrakakerixa
maupirittu
mejoríxa
méndar
mendráu
merkátu
métxa
míko, -u
minbéra
miñántz
mistérixo
mobimentu, -o
mokózorrotz
mordóxka
móstaza
mots
mudáu
murmúak jóta égon
mútiko
mutúrtu
magal
maiórazko-étxe
makáldu
Maláa
malúta
mánga
mántetako úme
marí-bándera
markarri
márti
masma
mátrakakerixa
maupirittu
mejoríxa
méndar
mendráu
merkátu
métxa
míko, -u
minbéra
miñántz
mistérixo
mobimentu, -o
mokózorrotz
mordóxka
móstaza
mots
mudáu
murmúak jóta égon
mútiko
mutúrtu
méza, mezía. (a). izena. Misa. Goizeko mezatik etxera etorri, da mirabe bat ero bi egongo zien, arekin naasi tokatzen zan ganajatekuak eiñ. Hil.
Mezetan, mezetatik, mezetara..., hitza soilik doanean, baina goizeko mezan, g. mezatik, g. mezara (eta baita goizeko mezetara, etab.). komentario 1 goizéko méza, goizéko mezía. (b). izen propioa. Goizian goiz ematen den meza.
komentario 1 meza-barri, meza-barrixa. (c). izena. Apaizak ematen duen bere lehenengo meza. Meza barrixa emoten ei dau Elgetan Errekaldeko semiak.
komentario 1 mezá-náusi, mezá-náusixa. (b). izena. Misa mayor.
mezía emon. (a). MEZÍA ESAN. Celebrar misa.
mezía lagúndu. (b). Monagilo lana egin. Zazpi urtekin ikasi najuan mezia laguntzen. mezia pasau. esapidea. MEZA PASAUA IZEN. "Garaia pasatu dela, edo norbaitek zerbait berandu egiten diharduela adierazten du. Arraiña ekarri dot... baiña bazkaldu dozue? Mezia pasau da orduan./ Ori meza pasaua da." (Lar Antz).
meza-díru, meza-díruak. (c). izena. Norbait hiltzen denean haren aldeko mezak emateko batzen den dirua. El dinero que se recoge para decir misas en favor de un fallecido. Elizpian batuittue meza-diruak./ Meza-diruak artu eta afaittan gastau ei zittuan. Pluralean.
komentario 1
mezáko, mezakúa. (c). izena. Fraileez aritzerakoan, meza emateko gaitasuna duena. Referiéndose a frailes, el que tiene facultad de decir misa. Se usa en oposición a "lego". Arantzazun erdixak inguru leguak eta beste erdixak mezakuak.
Ik. légo.
mi-mi-mi. onomatopeia. "Onomatopeya referida a lo que alguien ha dicho, con sentido despectivo. Hire ahiztia beti bardin, “mi-mi-mi”, beti bestiak kritikatzen!" (SB Eibetno).
miáu. 1. miau, miaua. (a). izena. Maullido de gato. Katua ibili da miau ta miau./ Katu-miauak eztoste laga lotan. Oso ozenak direnean katumarrosa ere bai.
miáu eiñ. (d). esapidea. Txapio eiñ, lapurtu (lagun). Birlar. Kartetan lagun moduan asi tta azkenian miau ein joskuen diru mordua.
Ik. txapíau, txápio. miáuka. (a). adberbioa. Maullando. Katuak miauka jardun dau gau guztia. 2. miau. izena. (haur hizkera.) Katua, haur hizkeran.
míetz. (c). adberbioa. Zarratu-ren kontrakoa; elkarrengandik tarte handiaz, landareak, batik bat. Ralo, poco poblado, referiéndose sobre todo a plantas. Oso mietz dago piñua zuen basuan./ Azenaixia mietzegi dator, espinakia, ostera, zerratugi. Etim.: mehatz. Ant. zerrátu.
miéztu. 1. mieztu. (c). du aditza. MIAZTU. "Zerratu" dagoena "mietz" jarri. Operación que consiste en dejar espacio a las plantas arrancando las que sobran. Erremolatxa miezten dabill Julien. Sin. bakandu (Ub.). Sin. bakándu. Ik. erréstau. 2. mieztu. Ik. miáztu.
mika.
1. mika, mikía. (c). izena. pica pica. Urraca. Rioja aldian mikak mozolo-mozolo bide baztarretan.
Rioja aldian mikak mozolo-mozolo bide baztarretan. 2. mika, mikía. (c). izena. Mikatutako oiloa. Gallina que está con la muda. Mikak txabolan lagaittut.
3. mika. Ik. míko, -u.
mikaáldi. 1. mikaáldi, mikaaldíxa. (c). izena. Oiloa mika dagoeneko aldia. Epoca en que la gallina está de muda y no pone huevos. Oillo onek ia bigarren mikaaldixa dabe.
2. mikaáldi, mikaaldíxa. (c). izena. Pertsona batek, neskatilak, batez ere, ezertarako gogorik ez duen aldia. Jateko gogoa falta, batik bat. Baita urduri edo haserrekor. Temporada en que una persona, una niña casi siempre, está sin apetito, nerviosa o quisquillosa. Gure neskatilliak egundoko mikaaldixa dauka aspaldi onetan. Ez jan, ez patxaraik...
mikátu. 1. mikatu. (c). da aditza. Oiloa gaixotu: lumak jausten zaizkie eta ez dute arrautzarik jartzen. Pasakorra da. Ponerse de muda la gallina. Oingo oilluak ez i die mikatzen.
míka egon. (c). esapidea. MIKÁTUTA EGON. Mikaldian egon. Oilluak mika dagon denporan eztau arrautzaik eitten. 2. mikatu. (c). da aditza. MIKOTU. Pertsona bat ezertarako gogorik gabe gelditu, jateko gogorik gabe, batik bat. Quedarse sin ganas de nada, perder el apetito una persona. Txikittan danetik jaten zeban, baiña aspaldixan ziero mikatuta dago. Emakumeez gehiago. MIKOTU ere bai gizonezkoez. komentario 1
míkatz, mikátza. (b). adjektiboa. MÍKOTX. Mingotsa. Amargo, -a Sagar berdiak eta gaztaiña gordiñak mikatzak izaten die.
mikeléte, mikeletía. (c). izena. Garai bateko polizia forala. Partia emon ebenian, mikeletiak. Etorri ei zien zortzi mikelete ero amar, inddar aundixa. Hil.
komentario 1