Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
iztingia
© Jaione Isazelaia
istínga, istingía. (c). izena. ÍSTINGI, ISTINGIXA. Toki urtsu eta lokatzatsua, ura sortzen den lekua delako.   Cenagal. Naiz eta sikutia eiñ istingak eztie agortzen./ Ixak eitten die istingatan. Sin. ur-zingíra. Ik. izíngura. istinga baten ibilli, istinga baten egon. esapidea. "Inguruan ur askorekin ibili, batez ere sukaldeko lanak egitean, ontziak garbitzen, esaterako. Istinga baten emen nabill.
istíngor, istíngorra. (d). izena. Gallinago gallinago. Istingi ingurutan egoten den hegaztia. Oilagorraren ia berdina baina txikian.   Agachadiza, becacín. Istingorra oillagorra baiño txikixaua da. Sin. míngor.
istríbillu. 1. istríbillu, istríbillua. (d). izena. Estribillo, sonsonete. Beti istribillu igualakin abill. 2. istribillu. Ik. bizíkeleta.
istripu, istripua. izena. (Antzuola) "Azkar, korrika eta presaka ibiltzea. Istripu baten ibili./ Ori da istripua dabitzuna." (Lar Antz).
istura. Ik. ixtúra.
Isúziar, isúziarra. (c). toponimoa. Isusi zeharra. Uberan izotzaldeari, ipar-isuriari, esaten zaio.   Llámase así en el valle de Ubera a la vertiente Norte, a la umbría. Mutikotan arrika eitte giñuan Isuziarrekuak Agarreikuen kontra. Ik. Agárre-égi.
itei. Ik. igétai.
ittaixo bedarra
© Jaione Isazelaia
ittáixo bédar, ittáixo bedárra. (d). izena. . Silene vulgaris. Colleja. ITTAIXO BELTZA ere badago.
ittaurren. Ik. íttula.
itteuli, itteulíxa. "La mosca que es el terror de las vacas." (Izag Antz).
ítto. (a). da-du aditza. Ito.   Ahogar. Neskia itto da Deban. íxa ittúan. (c). esapidea. Itotzeko zorian, ito eginean. Ixa ittuan etara dabe mutikua uretatik.
ittoe -i, ittoia. (a). izena. ITTU (LEIN.). Ukuilua.   Establo. Sin. kórta, záltai.
ittomen. 1. ittomen, ittomena. (c). izena. Itotzeko moduko egoera. Tabernara sartu giñanian, aura zan ittomena! . 2. ittomen, ittomena. izena. (Eibar) "Oso barregarria, barrea eragiten duena. Lagun artian itxomena da a gizona." (AAG Eibes).
ittuatxur. Ik. kortátxur.
ittuinpe, ittuínpia. (c). izena. Teilatu-egalaren aterpean geratzen den kanpoko partea.   La zona guarecida por el alero del tejado.
ittúiñ. izena. (Aramaio) ITTÓIN, ITTOGIÑ, ITTUFIÑ (ARAM.). 1. ittuíñ, ittuíña. (b). izena. Itogina.   Gotera. Ittuiñak dare ganbaran da konpontzia komeni da. Oso txikia denean tantana ere esaten zaio. 2. ittúiñ, ittúiña. (b). izena. Itogina. Teilatuko ura, hodian batu ondoren, jausten den txorroa eta lekua.   El chorro y el lugar donde caen las aguas del tejado. Ittuiñera joan, da ekarri ura, txorrokua zikiña dator ta. Ittuiñeko ura ona da garbantzuak eta egosteko. Gurean ahal zen guztietan itogineko uraz prestatzen ziren. Sin. txitxiñ.
íttula, íttulia. (c). izena. ITTULAN EIÑ.

Labraketarakoan ganaduen aurretik gidari-gisa ibiltze lana. Neska-mutikoen zeregina izan ohi zen.   Trabajo, generalmente realizado por niños, que consiste en ir por delante de la yunta en las labores de labranza.

Makiña bat ittula einddakuak ga mutikotan.

Inesiboan, batik bat. Ittulan pasau dot atsalde guztia./ Ittulan ein biar izate giñuan eskolatik etorrittakuan. ITTULAN EIÑ, batik bat.

ittulári, ittularíxa. (c). izena. Ittulan egiten duena.   El/la que guía a la yunta en la labranza. Gaur ittulari barik ein biakozu goldaketia./ Ittulari txarra nitzan txikittan.
ittúrri, itturríxa. (a). izena. Iturria.   Fuente. ITTURRIKO URA. Agua de la fuente. Ittúrri Nausíxa. (c). izen propioa. Elorrioko plazako iturria, oso ezaguna. Norbait zoro samarra denean Ori Itturri Nausixan ura erandakua dok.
itturri-begi, itturri-begixa. (Eibar) ITTURRI-BURU. "Manantial, madre.   Urak urtetzen daben hatx bittartia." (SB Eibetno). Ik. zan.