Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
zaplára
zar
zaplára, zaplaría. (b). izena. Belarrondokoa. Ik. zaplatéko.
zaplatéko, zaplatekúa. (b). izena. ZAPLASTEKO. Belarrondokoa.   Bofetón. Ixilik ezpazare zaplateko bat emungotsut. Ik. belárrezkiñako, belárrondoko, matrailléko, zaplára.
zapo.
zapua
© Jaione Isazelaia
1. zapo, zapúa. (b). izena. Sapo. Oiñ ezta ikusten len beste zapo. Emun da kendu, zapuak ankia kendu. esaera. "Norbaiti gauza bat eman eta gero kendu egin (nahi) bazaio, hartu duenak esaera hori esaten du, emandakoa ezin dela kendu adieraziz. Normalean umeen artean esaten da." (Lar Antz) mutiko zapua!. esapidea. MUTIKO ZAPUA esan ohi da "mutiko demoniua" zentzuan. Erredios, etxostak pa zigarruak arrapau mutiko zapuak... Mutiko-rekin bakarrik entzun dut. Ben.k mutiko batek apaizari "zapo amorratua" deitu ziola diosku antzinako ipuin batean. Dotriñaik e, preguntau ta ez jakiñ, da. " zapua euki. esapidea. Ikusiezina, gorrota euki. Orrek egundoko zapua jotsek alkarri. zapue zirixen baiño igerraue. (c). esapidea. (Leintz) Oso igarra. Lehenago zapoa zirian sartu eta ortuan lehortzen uzten omen zuten, auskalo zergatik edo zertarako. 2. zapo!. (b). interjekzioa. Bale-baleka jokoan, "pagatzen" den lekura joan eta "egiteko" esan ohi dena.   Formula con la que "se hace" en el juego del escondite. Peru, zapo! Ik. balé-báleka.
zapo-kipulia
© Ezezaguna
zapó-kípula, zapó-kípulia. (d). izena. . alium ursinum. Ajo de oso. Zuztar patataduna du eta lora zuria. Sin. suba bedar. Sin. kípula bédar, zapo-bédar.
zapo-bédar, zapo-bedárra. (d). izena. . Ajo de oso. Sin. zapó-kípula.
zapo-berbeta. Sin. zapó-érdera.
zapó-érdera. ZAPA-ERDERA. 1. zapó-érdera, zapó-érderia. (c). izena. ZAPO-BERBETA. Neska-mutikoek erabili ohi zuten kodigo sekretua, silaba bakoitzaren atzean  pa, -pe, -pi... jarriz, adibidez: Txa-pa, kur-pu, ra-pa = txakurra. Ingurukon batek ez entenditzia nai giñuanian zapo-erderan eitte giñuan. Sin. zapo-berbeta. 2. zapó-erdera, zapó-erderia. (d). izena. Gaizki hitz egindako erdera.   Castellano mal hablado. Zapo-erderia eitten dau orrek. Klem.
zapo-kántu, zapo-kantua(k). izena. Canto de sapo. Zapo-kantuak etxostek lo eitten laga. Pluralean, batik bat.
zapokeríxa, zapokerixía. (d). izena. Ruindad, vileza. Ori zapokerixa ori eztostak neri eingo orraittio.
zaponarru. Ik. zapanárru.
zapo-perretxiko, zapo-perretxikua. (c). izena. Jateko balio ez duen hainbat perretxiko motari ematen zaion izena.
zapósaltoka. Txorromorroka-ren antzeko jolas bat ote zen uste du Don.k. "Primero saltoka"ren beste izen bat ote?
zapotsu, zapotsua. adjektiboa. (Eibar) Rencoroso. Urtetan bere gaizkiñak aztutzen ez dittuan zapotsua dozu a gizona. (AAG Eibes).
zápotz. ZAPOTX, ZAPUTS. 1. zapótz, zapótza. (d). adjektiboa. Normala baino txikiagoa dena. Landareez, batik bat, baina baita beste edozertaz ere.   Lo que es más pequeño de lo normal; sobre todo hablando de plantas, pero también de personas y animales. Achaparrado, -a, pequeñajo, -a. Normala baiño txikixaua danian; landara bat ero personia be bai. Urte askuan gutxi azittakua ero, zapotza. Klem./ Klase iguala izen arren arbola batzuk orri aundixaua izeten dabe ta beste batzuk zapotzaua./ Hori katuori zaputsa geratu da. (SB Eibetno). Ik. zapózta. 2. zaputs, zaputsa. adjektiboa. (Eibar) Peludo, abultado. De mucho pelo pero de poca carne; sobre todo animales como el conejo, cordero...
zapózta, zapoztía. (d). adjektiboa. Zapo kolorekoa edo itxurakoa. Larru beltza eta zimela, ijito itxura, dutenengatik entzun izan dugu.   Se dice de los que tienen aspecto agitanado. Mutiko flako zapozta bat zuan ire kotxian lapurretan zebillena. Uste dugu zapozta hitza zapotz zentzuan ere (txikia, behar baino gutxiago hazi dena) esaten dela.
zapoztu. Ik. zapuztu.
zaprotz, zaprotza. (d). adjektiboa. Zakarra, baldarra. Ia galdua.
zaputs. Ik. zápotz.
zaputz, zaputza. izena. "Pescuezo.   Animalixa batzuen lepo ingurua, atzekaldia gehixenbat. Jaixo-barrixak diranian, katakumiak zaputzetik oratzen jittuk amiak, alde batetik bestera eruateko." (SB Eibetno) ZAPUTZETIK ORATU edo ELDU, batik bat.
zapuztu. ZAPOZTU. 1. zapuztu. (c). du aditza. ZAPOZTU. Txoriak bere kabiko umeak edo arrautzak abandonatu.   Abandonar el pájaro en el nido sus huevos o crías. Txikittan sarri entzuten giñuan txori apixak etziela ikutu biar, bestela amiak zapuztu eingo zittuala ta. Batzuetan abandonatu beharrean hil egiten ditu ameak; hau ere zapuztea da. Zera diosku Klementak: Txorixana, zapoztu eitte zittuala umiak, ba ori esate zeben e, amiak kaixola baten... apixan ekarritta gobernatzen diardualakuan e, benenua ero, zapoztu itte zittuala, perrejilla emonda ero eztakit zer be. 2. zapuztu. (d). da aditza. ZAPOZTU. Elkarrekin haserretu. Uste dot anai-arrebok aspaldixan zapuztuta dabitzela. 3. zapuztu. (d). da aditza. ZAPOZTU. Zapotz bihurtu. Landare edo animalia bat eskastu, kaxkartu.   Desmejorar un animal o planta. Zapoztuta... ola kaxkartu itten danian gauzia: zapoztu ein ddok. Landare bat ero, txita bat ero makaldu, zapuztu.