Hiztegia
tak. 1. tak. (d). onomatopeia. Onomatopeya que indica el despertarse en hora intempestiva. Naiz da oera berandu joan ni seiretarako tak..., argi./ Lo seko nenguan da tak!, esnatu naiz.
Baita, halako ordutan, sinfalta (egon, esnatu...): Aura seiretan puntuan tak, antxe egongo da. 2. tak!. (d). onomatopeia. Zerbait oso azkar gertatzen dela adierazten duen onomatopeia. Azaoketarako ziri bat izeten dok, okerra, puntan kaku txiki batekin, tak, sartu ta arekin estututa geratzen jakok korapilluoi. Don./ Bat da kaparria; gelditzen da ola eldu ta azkura emuten dabena, eta artu ta erreza kentzen: tak, librau. Don./ Lapia bai. Orrek e, mutikuak eta, guk tak! bota. Don.
taka!. (c). onomatopeia. Ekintza azkar baten onomatopeia. Etorri tta, gure neskiak-eta erok alkarrekiñ igual taka erderaz. Don./ Arek ointxe be taka!, premixua irabazi jok.
-taka(k). atzizkia. OGE-ri erantsirik, hogei eta gehiago. Berdin berrogei, hirurogei eta abarri. Ogetaka lagunak kabitzen die zuen komedorian./ Berrogetaka urtiak zeuzkan ordurako./ Ogetakak il zien gripiakin. Ik. ogétaka.
tákar. 1. takar, takarra. (b). adjektiboa. Torpe, bruto, -a, rudo, -a. Persona ona da, baiña astua baiño takarraua. Ik. zakar. 2. takar, takárra. (c). adjektiboa. Soro erpiltsu, bide harritsu eta halakoez esana. Se dice de caminos, sembradíos, etc., ásperos. Bide takarra dago zuenera./ Euri zakar onekin lur takarra geldittu da.
Ik. lákar, zakar.
takára. TAKADA. 1. takara, takaría. (c). izena. Golpecito. Atzetik takaratxo bat emun dotsa kotxiai.
Ik. takatéko. takaría euki. (c). esapidea. (eufemismoa.) Zoro ikutua euki. Antoniok jaukak takaria... Zartaria euki baino leunagoa.
Ik. ikutu. 2. takara, takaria. (c). izena. Vez, tacada, golpe. Alustizak takara baten amar tanto ein jittuk sakian./ Amar milloi tokau jakok loterixan; takara edarra dok. TAKARA BATEN, batik bat.
takarkeríxa, takarkerixía. (b). izena. Brusquedad. Kerten kuadrilla orrek takarkerixia besteik eztauka.
Ik. zakarkeríxa.
takarrára, takarraría. (b). izena. (adierazkorra.) TAKARRADA. Dinbirri-danbarra. Estruendo, ruido. Lope atzeko tontorrian erezen falanjiak, da Udelaxko Egomendiñ gorrixak, San Mielen gorrixak, da ango takarradia. Fran./ Osintxuarrak etortze zien Uberara takarraria darixola./ Bart demaseko takarrarak izan die (trumoi-otsak).
takarraran. (a). (Leintz) TAKARRAN. Lasterka. Bergaran ez da esaten, baina askok ezagutu bai. Mondragoetarrei, adar-soinuan, zera esan izan zaie. An, bajátozak mondráutarrak takárran.
Ik. antxíntxika.
taka-taka. (a). adberbioa. (haur hizkera.) TTAKA-TTAKA, TIKI-TAKA, TAPA-TAPA. Oinez. (haur., batik bat). Taka-taka goiaz Uberara./ Ibai, zelako ondo ikasi dozun taka-taka. TAKA-TAKA IKASI, IBILLI, etab. Nagusiez ere bai inoiz. Artu bi marmintt, olaxe, mokor banatan, olaxe eskuekin, abarka baltzak, buruko paiñeluak olaxe, taka- ttaka- ttaka- ttaka, Osintxura. Hil.
táket, takéta. (b). izena. Gurdiak alboetan zutik daramatzan makilak. Estacas laterales del carro. Bi taket galdu jakun da gaixki ibili giñan burdi-garua kargatzeko. "Taketa" Bergarar zelebre eta estimatu bat izan zen, gauza guztiak nahi gabe aldrebes esaten zituena: I Martiñ, ardittara eu joango aiz ala neu geratuko nok etxian? Sin. burtáket. Ik. taketáda.
taketáda, taketadía. (c). izena. Irteera edo egintza zelebrea. "Taketa"k egiten zituenen estilokoa, alegia. Ik dauzkak taketadak ik./ Oinddio taketada aundixauak entzun bia jittuau.
Ik. táket.
takían potían. (c). adberbioa. (lagunartekoa.) TAKIEN TAKIEN (LEIN.). Maiz, noiznahi. A menudo. Takian potian joaten da Barzelonara./ Takian potian mozkortuta ikusten dot. Ik. puntúan beiñ, sarri, sarrittan.
táko. 1. táko, tákua. (c). izena. Pedazo, taco. Takua ipiñi jat mai ankiai, kojo zeuan da./ Txakurra or doia ogi takua auan dabela.
2. táko, tákua. (c). izena. Pastilla de jabón grande y rectangular. Illia garbitzeko takua dala onena esate eben./ Jaboi-takua artu ta igurtzi mantxiai. «Lagarto» eta «Chimbo» jaboiei esaten zitzaien. Sin. jabói-táko. 3. táko, tákua. (c). izena. Egutegi txiki eta potoloa, Arantzazukoa, adibidez. Calendario de hojitas. Amandriak oinddio egunero leitzen dau takua./ Aurten eztou artu Arantzazuko takua.
4. táko, tákua. (d). izena. Antzinako papelezko tabako-kaxa karratua. Caja cuadrada de tabaco de liar que fumaban nuestros abuelos. Zuen aittajunak takua erretze juan. Ik. tabákorri.
takolo. adberbioa. (Aramaio) Nasai. Holgado. Takolo raukatela, nasai (arropa oso nasai duelako). (Orm Aram).