Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
lástimakerixa, lástimakerixia. (c). izena. Lástima, pena. Ain gaztia eta ain ondatuta. Ori da lastimakerixia!
lásto. komentario 1 1. lasto, lastúa. (a). izena. Paja (de trigo, avena, etc., usado para forraje). Kamioikara lastua ekarri giñuan. Iñon begixan lastua aundixaua ikusten da. esaera. (Antzuola) "Inoren akatsak norberarenak baino handiagoak ikusten dira." (Lar Antz). lástuak eiñ. (d). aditza. Gari lastoa xehetu eta fardotan jarri saltzeko. Aurten eztabe bape lastoik eiñ Rioja aldian./ Lastuak eitten ziarduen kosetxadora aundi batekin. Barregarria da lastodun euskaldun bati Araban gertatu zitzaiona, «Pisto»k kontatzen duenez: Lastodunak ikusi juan basarrittarra garisoluan lanian, da kamioia geldittu, ta preguntau jotsan diarka: «—Este año hases pajas!? —Si!! —Pues háseme un camión!!». Ik. gáltzu. 2. lasto, lastúa. (c). izena. Tallo de cereales y hortalizas. Aurten patatak lasto aundixa ta ale txikixa./ Artalastuak ebaitzen da errekara botatzen dabill. Artalasto, babalasto, patatalasto... Landare hauen fruitua ez den guztia, batik bat hau bilduta gero, lastua da.
lastódun, lastodúna. (c). izena. Lastoa kamioiez ekartzen duena.   Pajero. Lastoduna badator da preparau lanerako.
lastófardo, lastófardua. (c). izena. Fardo, paquete de paja prensada, atado generalmente con alambre. Iges baiño sei pezeta karuao dabill lastofardua. Ik. fárdo.
lasto-kapela. Ik. kápela.
láta. 1. lata, latía. (d). izena. Cubo, balde. Latia ekarrizu esnia jasteko. Sin. balde.
latak
© Jaione Isazelaia
teillatuko latia
© Jaione Isazelaia
2. lata, latía. (d). izena. Teilatuko ohola, teilei eusten dagoena.   Chilla, tabla que sostiene las tejas. Kapirixuak die orrek. Noberak nai daben neurrixan zertzen die, ta gero gaiñian josten dozuna latia da. Sebas. Teilatu ertzekoei arlata. Ik. alboága. 3. lata, latía. (a). izena. Pelmada, lata. Zu beti latia emoten.
latesixa
© Jaione Isazelaia
latesixa
© Jaione Isazelaia
latési, latesíxa. (d). izena. LATA-ÉSI. Lataz (oholez) egindako hesia.   Cercado hecho de tablas, empalizada. Lata-esixa, ori zerran zertutako olekin einddakua. Klem. Ik. esi.
látigo. komentario 1 1. látigo, látigua. (b). izena. Látigo. Latiguakin arreatzen die zaldixak. 2. látigo!. (d). interjekzioa. Gogor!, jota sua.   Duro!, dale que te pego. Eguardixan txikiteua, bazkalostian kopak eta illuntzian berriz be latigo!/ Ale!, gogor!, latigo!, irabazitta daukak eta. JOTA LATIGO ere bai, jota sua edo jota keia zentzuan.
latóso, -a, latosúa, -ía. (b). adjektiboa. Latoso, -a. Kalian iesi ibiltze jako danak, ain da latosua eze.
látro, látrua. (c). izena. (Eibar, Elgeta) Daratulua. komentario 1 Sin. darátillu, -o.
latrontxa, latrontxia. (b). izena. (Oñati) Izotz-kristala. Otz aundixa egin eben zapatu goizian; bide ertzeko pozu guztiak latrontxiaz agertu ziran. Zintzilik dagoenean, latrontxa-kandela (Oñ.), txintxilikarixo edota garranga esaten zaio.
latxa, latxia. izena. Hemengo ardi klasea.   La variedad autóctona de oveja. Muturgorrixa ero, baltza ero, lo ke sea. Danak latxak. Luis. Hitz hau badirudi ez dela erabilia izan oraintsu arte. "Emengo ardixa" edo esan izan zaio, eta "borrua" Kastillakoari. Ik. bórro, ardi.
latz. Ant. latza. 1. latz, látza. (b). adjektiboa. Aspero, -a. Lija papela baiño latzaua da. Ant. léun. sorgin-orrazixa baiño latzagua. esapidea. (Eibar) Oso latza edo takarra. (AAG Eibes). Ik. sorgín-órrazi.
1. láu. 1. láu, láua. (a). adjektiboa. Llano, -a. Holanda oso laua da./ Paraje lauan dago zuen etxia. Ik. ortúlau. 2. lau. (a). adberbioa. LAU-LAU. Llano. Tolosatik Donostiara lau-lau dago. LAU-LAU, sarri. 3. láu, láua. (c). izena. Lautada, aldaparik gabeko parajea.   Llanura, terreno llano. San Juango laua urak artuta egon zan./ Marino obia zan aldapan lauan baiño. Ik. lautára.
2. láu. (a). zenbatzailea. Cuatro. lau ankán. (c). esaera. LAU-GAIÑIAN. A cuatro patas. Zeukan mozkorrakin lau ankan aillegau zan etxera. lau gorrixan egon. esapidea. LAU GORRIXAN BIZI. "Beldurrez. Lau gorrixan bizi giñan polizia noiz etorriko. LAU ORRIXEN IKERA. (Aram.). «Beldurtuta, izututa. Lau orrixen ikera jarri na eiñ ddoten amesetiaz.» (Orm Aram). Sin. bost orrixan bizi. lau paretak jo. esapidea. "Toki bat txiki geratu, toki batean ito. Nik kalia probau dot, baiña gu basarriko gizonok lau paetak, lau baztarrak belaxe jotze ittu." (Lar Antz).
láuki, láukixak. (d). Cuatrillizos. Sin. laukotx.
láuko, laukúa. (a). izena. El cuatro (en los naipes).
láuko ogi, láuko ogíxa. (d). izena. "Ogi hirukia eta hiru koskor zituena. Lau librakoa zen." (Lar Antz).
laukotx, laukotxa. izena. (Leintz) Cuatrillizos (abereetan batez ere). Ik. irúkotx.
laukúan. (c). adberbioa. Al galope. Urrupain-go mutilla laukuan ibiltzen dok astuakin./ Zuen txakurra laukuan ikusi juat zelaixan bera./ Zaldixa laukuan joiak. Don. Sin. jaikíxan. Ik. pausúan, trótian.