Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
jesúitta
jo
jesúitta. 1. jesúitta, jesúittia. (c). izena. JESUITA. Jesuita. 2. jesúitta, jesúittia. (c). adjektiboa. Hizketan habila. Zentzu despektibo samarra du: hizketan habila, bainazuria edo faltsu samarra. Aspaldittik ezautzen juau. Jesuitta majua dok aura.
jesúkriston, jesúkristona. (b). izenlaguna. (lagunartekoa.) Kristorena, handia, ederra.   Grande, enorme. Eskilaratatik jausi nok eta jesukriston zartaria artu juat./ Jesukriston kotxiakin ikusi juat Andres./ Atzo jesukristona arrapau giñuan Ondarruan. JESUKRISTONAK ESAN, ENTZUN, EI Sin. kríston.
jesukriston atzapar. Ik. jangoikuán atzámar.
jesús!. (c). interjekzioa. JESÉUS. Harridura eta aldi berean, sarri, zerbaiti ondo ez iriztea adierazten duen interjekzioa.   Jesus! Ezidazu disgustoik emon./ Jeseus, jeseus! Zenbat astolan einddakuak gan... Jesus, maria ta jose, beti jan da beti gose. esaera. (Lar Antz). jesus baten. (c). adberbioa. Ixtant batean. Jesus baten ein jittuan deberiak./ Triatletak jesus baten jazten da erazten dittue erropak. jesús maría ta josé. (b). Harridura eta aldi berean, sarri, zerbaiti ondo ez iriztea adierazten duen interjekzioa.   -Julienek akzidentxon bat izen dau. Gure lagun batek, txiste moduan, Jesus mariau ta jausi, dino. jesus, jesus, jesus!. (c). interjekzioa. Lamentazio esapidea. Jesus, jesus, jesus!, au be neri pasau biar.
Jesusén Bíotz, Jesusén Biótza. (c). izen propioa. El Sagrado Corazón. Jesusen Biotzan deboziñúa modan egon zan gure mutikotan.
jesús-kátillu, jesús-kátillua. (d). izena. Antziñako katilu handia, lurrezkoa. Kanpoa buztin kolorekoa eta barrua zuria. Sin. fraille-kátillu.
jetxiera. Ik. jatxíera.
jeurt!. JAURT! . 1. jeurt!, jaurt!. (d). interjekzioa. Buelta! Labrantzan behi edo idiekin ari den ittulariak uztarrikoei egiten dien oihua bazterrerera heltzean, buelta har dezaten. O! irixak, jeurt!! . Ildoan sar daitezen ere esaten zaiela diosku beste lekuko batek. Honen arabera, JAURRERA ETORRI: arrastora, ildora etorri. 2. jeurt, jeurta. (d). izena. JAURT. Buelta. Jeurta edarreko solua dela esaten zen Uberan, buelta egiteko toki egokia duten soroez.
jíba, jíbia. (b). izena. Joroba, jiba. Sin. kórkoba, kórkotx.
jibixa, jibixia. "Jibión. Jibixa txiki-txikixak daukaguz afarittarako." (SB Eibetno).
jibóso, jibosúa. (c). adjektiboa. Jorobado, giboso. Sin. kórkobadun, korkótx.
jígante, jígantiak. (a). izena. Festetako panpin handiak.   Gigantes. Zazpiretan jigantiak eta kabezuduak.
jikara. Ik. kíkara.
jilgerua
© Migel Mari Elosegi
jílgero, jílgerua. (b). izena. Carduelis carduelis. Jilguero. Sin. firíngalo, kardántxillo.
jinbel. Ik. gínbel.
jinetia
© Ezezaguna
jíneta, jínetia. (d). izena. KATAJINETA. Basakatuaren tankerako animalia.   Jineta. Sin. frantses-katu (Oñ.), katapardo (Eib.).
jipói. 1. jipói, jipóia. estepan. izena. (Oñati) "El grano de trigo con su envoltorio, que se golpea, que se da al ganado." (Izag Antz). 2. jipóia emon. aditza. (Antzuola) "Azotar." (Izag Antz).
jíra. 1. jíra, jíria. (b). izena. Fundamento, situación; poco o malo, generalmente. Etxe artako jiria ikustiak negarguría emote juan./ Diru barik, urriñ, kotxia aberixauta... Aura zuan jiria!/ Oinddio kotxia konpondu barik? Baiña ze jira dok au?/ Jira eskasa. San Inazio egunian guri etxakun gustau ango jiria. Fran.(AA BergEus, 346. o.). áu ézta jíria!. (b). esapidea. Esto no es fundamento. Ordubatak eta oinddio jaiki barik. Au ezta jiria! 2. jíra, jíria. (c). izena. Lana, ardura. Berak bakarrik eitteittu etxeko jira guztiak./ Ofizinistiak daroia taillerreko jira guztia./ Neska sasoekua be bazan, da arek sukaldia arenau ero, etxeko jiria eiñ. Hil./ Gizonak ezeben eitten orduan ezebe etxeko jiran. Mertz. NONGO jira. Etxeko jiria, batik bat. Goiko bi adieretan oso erabilia da hitza. Hiztegietan ez da agertu ohi. Ik. ganáu-jíra. 3. jíra, jíria. (d). izena. Entorno, alrededor. Etxe-jira guztia loraz beteta dauke. Gutxi erabilia; goikoaren modukoetan bakarrik. JÍRAN. Inguruan, bueltan. Sukaldian erdi-erdixan sua, da jiran, beian e, zulua, olako bat altura; danak jarteko, su aren jiran jarlekuak. Hil. Ik. errubéra, súpill, buélta. jíra ta búelta. 1. jira ta buelta. (b). adberbioa. Dando vueltas y más vueltas. Dantzan ibili giñan jira ta buelta gau guztia./ Or ibili jakun jira ta buelta nai zebana konsegidu zeban arte. 2. jira ta buelta. (c). Modu batera edo bestera, azken batean. Azkenian, jira ta buelta, diru mordua galdu zeben juizian./ Badakitt ze pasau bia daben; jira ta buelta, azkenian neuk ein biakoittut lan guztiak. Ik. jirámira, buélta.
jirámira, jirámirak. (d). izena. Jirabira, jira eta bueltak. Txokolatia artu ta jiramira batzuk iñ an eta bera. Sot. (AA BergEus). Ia galdua.
jiráu. 1. jirau. (b). da aditza. Moldatu, konpondu.   Arreglarse, amoldarse. Eztakitt ze moduz jirauko naizen bakarrik./ Alaxe, orduan ederki jiratzen giñan. Sot. Ik. manejau, moldau, arréglau, konpondu. 2. jiráu. (b). du aditza. Lortu, eskuratu.   Conseguir. Nundik andik jirau bizikleta bat eta goazen./ I, nundik jirau dok txaketa ori? Sin. zuzendu.