Hiztegia
esánai. (Eibar) ESANGURA (EIB., LEIN.). 1. esánai, esánaixa. (b). izena. Esanahia. Significado Eztot ondo artu bertso orren esanaixa.
2. esánaixa eiñ. (c). esapidea. Aditzera eman, garbi esan gabe. Dar a entender sin decirlo claramente. Gurekin gustora etorriko litzaken esanaixa ein ddau./ Berak diela onenak, ero olako esanaixa ein ddau Arzallusek.
esanáldi. 1. esanaldi, esanaldíxa. (c). izena. Perorata, disertación, paliza verbal. Atzo amak, au eztala jiria, beti ezorduan nabillela, diru guztiak gastatzen dittutela, eztakit zer, badakit zer, egundoko esanaldixa ein jostan afalostian.
2. esanaldi, esanaldíxa. (c). izena. Esaldia. Frase, o más bien, lo que se dice seguido de una vez. Orrek esanaldi bakoitzian amar gizur esateittu.
esáneziñ, esáneziña. (b). izena. Tartamudez. Txikittatik dauka esaneziña./ Esaneziñ demasa zeukan, baiña badoiakixo kenduaz.
esáneziña daukana. (c). Tartamudo, -a.
Sin. tartamutu.
esate, ésatia. (d). izena. Ixtura batek ardiak-eta pasatzeko izaten duen bitartea. Esatia pasaizo bat da, arantza zurixakin itxi itte zien esatiak. (Lar Antz)
esate bateako... arantza-zurixa onena. esaera. (Antzuola) "Norbaitek 'esate baterako' esanez gero, 'arantza zurixa onena' esanez erantzuten zaio. Izan ere, esatia ixtura baten bitartea da, eta esatia egiteko onena arantza zuria baita." (Lar Antz).
ésate bateráko. esapidea. 1. esate baterako. (b). esapidea. Adibidez. Por ejemplo Eta udan Ibizara joango bagiña, esate baterako... Porrejenplo dionik ere bada. Ik. esate. 2. esate baterako. (c). esapidea. Por poner un ejemplo. Ori, esate baterako, ogixa uts-utsik jatia moduan dok.
ésateko, ésatekua(k). izena. Reproche, queja, o simplemente observación, comentario. Segun el contexto. Esatekoik badaukazue ointxe esan.
ésatekon bat izan. esapidea. ÉSATEKON BAT EUKI. Kexa edo erreparuren bat izan. Eztao sekula alkatiakin konforme; beti izaten dau esatekon bat. ésatekuak ésan. (c). esapidea. Sekulakoak esan. Jesus, Maria ta Jose, arek esan zotsan esatekuak.
ése. 1. ése, ésia. (c). izena. La letra "s". Esia ezin dau pronunziau.
2. ése, ésia. (c). izena. Se dice de las curvas que se trazan al no andar recto. Mutikuak bizikletan esiak eiñaz etortzen zien eskolatik etxera./ Kriston esia ein najuan frenazua jota.
éseka. (c). adberbioa. Eseak eginez, balantzaka.
Zeukan atxurrakin eseka urten zan tabernatik.
eségileku. 1. eségileku, eségilekua. (c). izena. Arropak esegitzeko lekua. Colgadura. Gure ataiko esegilekua beti gaiñezka egoten da.
Kolgadura erabiltzen da gehiago. 2. eségileku, eségilekua. (d). izena. Zankalostea, aberearen hankak jokoa egiten duen lekua. Corva. Beharbada perratzeko orduan hortik esegitzen delako. (?). 3. eségileku, eségilekua. (d). izena. Perratokian behia esegitzen den lekua. Guk orri esegilekuko garrotia esaten jau, garrotia emon, biurra emon. Don.
esénpler. zenbatzailea. Asko, ugari. (?). Gripekuan neskia il zan, Dorotea... Mekoletan iru, etxe baten. Esenpler bat lagun il zien orduan. Aniz.
Ez dugu beste sekula entzun. Hitz harrigarri samarra da. Zintan hori entzuten da, baina gaizki aditu ote dugu? komentario 1
esfórtzu, esfortzúa. (b). izena. ESFUERTZO. Orain esfuertzo gehiago entzuten da. Esfuerzo. Esfortzu txarren bat eindda erasana daukat sorbaldan.
ési.
1. esi, esíxa. (c). izena. Lur landua leuntzeko erabiltzen den hesizko Lurra leun da erpill barik lagatzeko esixa pasatze zan.
Sin. nagíare. esíxa pasau. (c). du aditza. ESÍTTU. Delako tresna pasatu lurra leuntzeko. Len goldatu, aretu ta esittu eitten zan lurra./ Esixa pasau biarrian dago sobixkarra.
2. esi, esíxa. (d). izena. Itxitura. Cercado. Ganauak esixa apurtu ta basora ies ein juen./ Dana esixa zan da, luarrixa dala ta, dana. Aniz. Esi, soilik, gutxi erabiltzen da. Baina hesi mota bakoitzak bere izena du. Mordoska bat jaso dugu. Ik. alanbradúra, eskéra, espárru, ixtúra, langadúra, latési, sasí-zierre, zerradura. esixa eiñ. (c). du aditza. Itxitura bat egin. Esixa ganorazkua ein jok Luisek. Sin. esittu.
3. esi, esíxa. (d). izena. Makila trentzatuz eginiko egur-ehuna. Entramado hecho de palos entrelazados. Urritz makilaz eitten dok onduen esixa. Paretak edo bereizgarriak egiteko erabili izan dira, besteak beste. Ik. burtési, trentzáu.
