Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
alá be. 1. ala be. (b). juntagailua. Batez ere.   Sobre todo. Deportista ona da, ala be pelotan./ Jente asko etortzen da Bergara, ala be neguan. 2. ala be. (b). juntagailua. Hala ere. Iritzizko aditzen aurrean (uste, pentsau  ) erabiltzen da, indartzeko. Bazatozte? Ala be pentsatzen giñuan zeoze pasau ete jatzuen bidetan./ Ala be uste neban enebala sekula akabauko lan petral ori. 3. ala be. (d). 3Zera, honakoa, zentzuan entzun dakieke adin handikoei. Ta gero ori neurri zanian, ba, asko izango zan da, esan i eban ala be: “Joño, ementxe beste sokakaa bat”. Hil. 4. ala be. Ik. ála ta be.
alábiar, alábiarra. (d). izena. (Eibar) Zoria, patua.   "Destino, sino. Alabiarra izan zan, baketan bizi giñan errittik betiko urten biarra.
álaja, álajia. (c). izena. Bitxia.   Joya, alhaja. Or ibiltzen da alaja danak aldian dittuala pasiatzen./ Alajaz jositta dago ori. Don. álaja edérra izan. (c). esapidea. Erreminta ederra izan. Oiñ sosegauta jaon, baiña gaztetan alaja ederra zonan ori.
aláko. 1. alako, alakúa. (c). izenlaguna. Halako.   Tal como, igual, semejante. Eztot sekula ikusi alako plaia ederrik./ Enajuan uste alakua zanik. Alako eta olako, bata zein bestea entzun daiteke. Adinekoek lehena gehiago bigarrena baino. Dena dela alakok urruntasun kutsua duen bezala olakok gertutasunezkoa du. aláko alakóik!. (c). esapidea. OLÁKO OLAKÓIK. Demasa! Ez sinestekoa! Sekula alako alakoik, orraittio. Asi edurra Erregen egunian da etzan geldittu illabete osuan./ Berriz be potzura jausi da mutikua. —Jesus! olako olakoik! tóntua alakúa!. (b). esapidea. Tonto, más que tonto. Despektiboa indartzeko erabilia. Baita: iñuzentia alakua; mozolua alakua; txepela alakua... 2. aláko. (c). izenlaguna. OLÁKO. Tal. Alako lekutan eta alako ordutan alkartzekotan geratu giñan./ Alako laguni esan zotsala. Alako zein olako, biak. Mugagabea eskatzen du. Ik. ulíxa. 3. alako. (c). izenordaina. Fulano. Alakok bizikletia erosi dabela, beste alakok, patiñak, eta guriak pe eskabidia. Olako ere entzun daiteke. Mugagabean. aláko eta aláko. (c). OLAKO ETA OLAKO. Fulano eta mengano. Esan dau alakok eta olakok ein zebela lapurretan. Sin. ulixa ta bendixa (ia galdua) Sin. ulíxa ta bendíxa. Ik. ulíxa. 4. aláko baten. (b). adberbioa. Berandu, ezorduan.   Muy tarde. Por fin Bai, gure alabia bart alako baten etorririk izan bia dau./ Karreristok, ez bela-bela, baiña alako baten pasau zien beintzat. 5. aláko baten. (b). adberbioa. De pronto, de improviso, en esto. Basuan meriendatzen gendela, alako baten, or nun ikusten doun erbixa geure alderutz etortzen.
alamodúzko. 1. alamoduzko, alamoduzkúa. (c). izenlaguna. . Egokia, apropos xamarra.   Adecuado Txamarra baten premiñan nago. Donostiara juaten naizenian alamoduzkoik ikusten bot, erosi eingot./ Ointxe alamoduzko mutil bat topatzen bajonat ezkondu ta kitto. 2. alamoduzko, alamoduzkúa. (c). izenlaguna. (despektiboa.) Nola-halakoa, kalitate txarrekoa.   Deficiente Orduko labadorak pe alamoduzkuak zittuan da
alanbraduria
© Jaione Isazelaia
alanbradúra, alanbraduría. (c). izena. ALANBRADURIXA, ALANBRERIXA. Alanbrezko hesia.   Alambrada, cercado de alambre. Beixak alanbraduria salto eta ospa ein juan. Sin. alanbre-esi. Ik. esi.
álanbre, álanbria. (a). izena. Alambre. álanbria pasáu. (c). Zoruko ohola garbitzeko alanbrezko moltzoa pasatu. Señoria zuan ba, espeziala. Gustatzen jakon, alanbria pasau biar etxe danai. Gure Meltxorak ze alanbre eiñ ete zeban, ipiñi ola eskuan da, olik ol, alanbrian. Eli.
alánbre-eztáka, alánbre-eztakía. (c). izena. ALÁNBRE EZTAKADÚN(A). Hesiak edo itxiturak egiteko erabiltzen den arantzadun alanbrea.   Alambre espinoso que se utiliza para hacer cercas. Alanbre eztakia eskuan sartu ezkero, antitetanikia artzia obe. Azen.: álanbre-... ere bai. Sin. txarrantxa.
alánbre-ési, alánbre-esíxa. (d). izena. Ik. alanbradúra.
alánbre-sáre, alánbre-saría. (b). izena. Sare gisa trentzatua dagoen alanbrea, animalia txikirik pasa ez dadin zenbait itxituratan jartzen dena.   Red de alambre. Ortu aurrian alanbre-saria ipiñi biakou oilluak sartu eztaittien.
alárgun, alargúna. (a). izena. Viudo, -a. Ik. bizi-alárgun.
alargun bedarra
© Jaione Isazelaia
alárgun bédar, alárgun bedárra. (d). izena. . Aconitum napellus (?). Acónito (?). Oso pozoitsua da eta hortik datorkioke izena. Zorriak akabatzeko ere erabili izan da. Uste dugu "acónito" delakoa dela, nahiz eta ezin izan dugun seguru zehaztatu. Zortziehun metrotik gora hazi ohi da landare hau.
ála ta be. (b). juntagailua. ÁLA TA GUZTÍZ BE. Hala eta ere.   Aun así, a pesar de todo. Botillerdi pattar eran zeban da ala ta be etzan mozkortu./ Bera zan txikixena, ta ala ta be irabazi ein zeban./ Iruretan bazkaittara ta ala be bera asarre
alatu. aditza. 1. alatu. (d). aditza. (Oñati) Errieta egin.   Reprender. 2. alatu. aditza. Insistir. "Alatu xaot ez ekarteko: le he insistido que no lo traiga." (Izag Oñ). 3. alatu. (d). aditza. Hozmindu.
aláxe. (b). adberbioa. Halaxe.   Así I bizimodua alaxe dalakuan egongo aiz.
albáilen. (c). adberbioa. Albait lehen, lehenbailehen.   Cuanto antes. Esaixok anaiai albailen pasatzeko emendik, paketia daukala ta. Albait-len, t eta guzti ahoskatzen du askok.
albako. Ik. egunalbáko.
albandorratza
© Jaione Isazelaia
albandorratza
© Josu Okina
albándorratz, albándorratza. (c). izena. Koltxoiak, zakuak eta halakoak josteko jostorratz handia.   Aguja de coser colchones, sacos, etc. Albandorratza lana senduakin josteko; ero idobaliakin be bai; artillezko galtzak konpontzeko be bai. Klem.
albaraka. Ik. albóraka.
albarda, albardía. (c). izena. Astoari banastak edo beste zerbait jarri aurretik bizkarrean ipintzen zaion almoada antzekoa. Sin. asto-básta.