Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
ápaiñ. 1. apáiñ, apáiña. (d). adjektiboa. Txukuna, dotorea.   Elegante. Oso gizon apaiña zan. Gutxi erabilia. Adberbio gisa gehiago. Sin. dotóre, txukun. 2. apaiñ. (c). adberbioa. Txukun, dotore.   Elegante. Jai egunetan, apaiñ-apaiñ jantzi tta mezetara juaten giñan. Sin. dotóre, txukun.
ápal. Ant. apal, apal.
apála, apalía. (b). izena. APAL, APALDA. Balda, estante. Erropak ondo tolostu armaixo-apaletan./ Sukaldeko apalan aaztu jat giltzak./ Apaldak pai, apaldak. Bigarren apaldan dare. Don. Arasa eta apala sinonimo antzera erabiltzen dira gaur. Dena dela, paretan daudenak, platerak, apaingarriak eta horrelakoak uzteko, gehiago dira arasa eta armarioetakoak apala. Ik. bálda, su gaiñeko apalda, arasa.
apáldu. 1. apáldu. (d). da-du aditza. Umildu, mantsotu.   Amansar(se). Gaztetan elementu edarra izandakua da baiña aspaldixan majo apalduta dago./ Arrokerixa ugari dabik oiñ, baiña ikusikok, soldauxkan apalduko abe. Sin. mantsótu, otzándu, umílddu. 2. apáldu. (d). da aditza. Pilan dagoen belarra berez bajatu. Berdin garoa, lurra, etab.   Abajarse, reducirse por su propio peso la altura de un montón de hierba, por ej. Pillan dagon bedarra denporiakin apaldu eitten da.
apáluna, apálunia. (d). izena. (Eibar) "Porción o parte rebajada de una cosa. Burpill onek apalunia dau eta salto eraitten detsa burdixari.
apápa. (a). adberbioa. (haur hizkera.) Haur-hizkeran, etxetik kanpora.   En el lenguaje infantil, fuera de casa. Hodeitxok apapa joatia nai dau, ta jantzi zuk pe botak./ Ama apapa dago.
apapuski, apapuskixa. (b). (Oñati) Zapaburua.   Renacuajo. Sin. zapabúru.
apar, aparra. (Antzuola) Nata. Esniak zaukan aparrakin pastela iñ dot. (Lar Antz). Sin. esnégaiñ. Ik. bits.
apárato, -u, apáratua. 1. apárato, -u, apáratua. (a). izena. Aparato. Etxia aparatoz beteta dauke. Ik. ártzeko apárato. 2. apárato, -u, apáratua. (c). izena. Itxurakeria.   Pompa, ostentación. Frontoi koxkor bat inaguratzeko ainbeste aparato biarrik etzeuan./ Arrokerixia ta aparatua ugari, eta ganora gutxi 3. apárato, -u, apáratua. (c). izena. (adierazkorra.) Bicho, elemento. Aparato ederra eindda ago i!
apárejo, apárejuak. (d). izena. Aparejos. Se dice, sobre todo, de los arneses del asno o del caballo. Astuan aparejuak. Don. APAREJO EDERRA IZAN. esap. Bitxo ederra izan
apárt, apárta. (b). adjektiboa. Ederra, bikaina.   Estupendo, -a, hermoso, -a, extraordinario, -a. Everestera joateko aukera aparta izan neban, baiña pasaporteik ez./ Beixa aparta daukau saltaixan./ Aurtengo udia ezta apart-aparta izan. Mugatuan ia beti.
apartámentu, apartámentua. (c). izena. Compartimento. Arkía, trojía da kutxía. Aundixa zanian, ankaduna, kutxian forman, ola erdittik apartamentuekiñ, ari arkia esate jakon. Don.
apártau. 1. apártau. (a). du aditza. Banatu.   Apartar, separar. Burrukan zebitzenak apartatzera juan, da kristonak emun zotsen. Sin. sepárau, banatu. 2. apártau. (b). du aditza. Aukeratu.   Elegir, escoger. Apartaizu geixen gustatzen jatzun jertsia, neuk erregalatzen dotsut eta. 3. apártau. (b). da aditza. Separarse, divorciarse. Andra-gizonak aspaldi apartauta dare./ Apartatzekotan ei dabitz. Sin. sepárau. 4. apártau. (b). da aditza. Aldendu.   Alejarse, separarse. Etzan atsalde guztia aman ondotik apartau./ Goizian apartau giñan da ezkiñuan gaberarte alkar ikusi. Sin. sepárau. 5. apártau. Ik. bíllotxak apártau.
apárte. 1. apárte. (b). adberbioa. Urrun.   Lejos. Uberatik bastante aparte eitten da Anguzar./ Olako kalamidadiak etxe ingurutik aparte obe. aparte ibili edo izan ez. (b). Urrun izan ez. Lagunei bota kulpia, baiña eu be ez itzan aparte izango. 2. apárte. (b). adberbioa. Bereizirik, bakarrik. apárte ártu. (b). Norbait taldetik aldendu, hitz egiteko edo. Neskatillia aparte artu neban da gauzak garbi esan notsan. apárte éuki. (b). Berezita izan. Kajako diruak aparte dauzkat. apárte lága. (b). Berezita utzi. Sagar ustelak aparte laga. 3. apárte. (c). juntagailua. Izan ezik.   Excepto. Sukaldiaz aparte, etxe geixena erre jakue./ Len esandakuaz aparte mutill ona da./ Ortik aparte eztaukat ezer esateko. ZEREZ edo ZERTATIK aparte. 4. apárte. (b). juntagailua. Gainera.   Además. Lenguaz aparte beste problema bat pe badauke.
apárte ártu. (b). Norbait taldetik aldendu, hitz egiteko edo. Neskatillia aparte artu neban da gauzak garbi esan notsan.
apartéko, apartekúa. (b). izenlaguna. Berezia edo aparta dena.   Extraordinario. Natibittate eguneko bazkaixa apartekua izate zan./ —Ze berri? —Eztago aparteko berririk./ Biotzerriak nago, eztou aparteko bazkairik ein baiña ZEREZ edo ZERTATIK aparte.