Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
zumitz. ZUMETZ. 1. zumitz, zumítza. (d). izena. Fleje. Ik. zimítz. 2. zumitz, zumítza. (d). izena. Mimbre. Ik. zúma.
zúmo, zumúa. (a). izena. Zumo. Nik zumo asko artzen dot./ Naranja-zumua gustatzen jatzu. Konposatuetan -ur esan ohi da (adinekoek behintzat): naranja-ur, limoi-ur, melokotoi-ur, etab.
zuntxau. aditza. (Eibar) Acoplar piezas en caliente.
zupa-zupia egin. (a). esapidea. (lagunartekoa.) Zakila zurrupatu, edoski.   Hacer una mamada. Felipe, egidak zupa-zupia politto-politto. (TSE Berb)
zupin, zupíña. (d). izena. Egurrak aizkoraz txikitzeko erabiltzen den enborra. Guk zupiña. Don. Sin. báldo, trontzil. poto, potue. izena. (Leintz) Lursail baten sakonunea.
zur. Ik. zurézko.
zur-zintzel, zur-zintzela. (d). izena. Egurra fin landu aurretik arbasteko, hau da, handiena kentzeko erabiltzen den erreminta.   Formón. Sin. formóe, trintxa.
zuraitz. Ik. zúaitz.
zúraje. 1. zúraje, zúrajia. (d). izena. Etxe baten zurezko materiala. [Etxegintzarako] egur pilla bat eitten zanian, egurra ingaratuta (sic) dauku, zurajia ingaratuta dauku. Don.
zurajia
© Anaje Narbaiza
2. zúraje, zúrajia. (d). izena. Etxearen armazoia. Zurez osatutako egitura. Zurajia modu askotara ein bihar izaten da, hasi lenengo plantan. Atiai kargaderuan egurra, eta gero andik gora bie dana... Don. Sin. armazóe, -oi, eskéleto.
zurbilddu. (d). aditza. Esnea mudatu, galdu. Hil. Sin. mudau.
1. zúrda, zurdía. (d). izena. Antzigarra.   Helada muy fuerte en la que los árboles y plantas aparecen cubiertos de escarcha en forma de agujas. Azelako zurdia zeuan Aixkorripian. Sin. antzígar. Ik. lanzurda.
2. zúrda. 1. zurda, zurdía. (c). izena. Crin, cerda. Lepoko zurda dotoriak zittuan zaldi arek. Don.k dio lepokoari kriñ eta buztanekoari zurda edo buztan-zurda deitzen zaiola. 2. zurda, zurdía. (d). izena. Gorputzeko ilea. “Zurdatsua aiz i, bizkarrian be zurdia daukak”. Bizarra arpegikuai esaten jau; illia burukuai. Don. Pertsonarenaz gutxi erabilia.
zurda-sokia
© Asier Sarasua
zurda-sóka, zurda-sokía. (c). izena. Abere-zurdaz, behiaren buztanekoaz batik bat, eginiko esku-soka.   Cuerda hecha de cerdas de animal. Ganauen buztanetako zerekin eingo juen. Laniakin be igual eingo juen baiña zurdiana gogorraua. Klem. Ik. euskal-soka.
zurdátsu, zurdatsúa. (d). izena. Gorputzean ile asko duena. Ik. zúrda.
zurézko, zurezkúa. (c). izena. Zurez egina.   Hecho de madera. Zurezko koillariakin erain bia jako lapikuai./ Bazien gurian zurezko katilluak. Ontzi eta sukaldeko tresnez ia bakarrik. Gainontzekoei egurrezko. Zura hitza, bera bakarrik, ez dugu sekula entzun ahal izan eginahalak eginagatik. Santu-santua eztok, ori be zurezkua dok. (d). esaera. Inor ez dela guztiz ona edo santua adierazten duen esaera umoretsua. Santuen zurezko irudiei begira esan ohi da. "Gerritik gorako santuak" esaten zaie Oñatin Kospus eguneko prozesioan ateratzen diren gorputz erdiko bi santuri. Zur da lur ein. (d). esaera. (Oñati) Harritu.   "Zur da lur ein dda ama: se ha maravillado sobremanera la madre." (Izag Oñ). zurezko trajia jantzi. esapidea. (lagunartekoa.) Pertsona bat hil. Zurezko trajia jantzi, eta hankak aurrian diela etara juek. (TSE Berb).
zurgólda, zurgoldía. (d). izena. Zurezko golda, burdinazkoa punta bakarrik duena. Zurgoldia. Auxe bakarrik burdiñia. Egur aundi bat, ona gora eskulekua, au kertena ta au partikia. Don. ZURGOLDAPUNTA (reja del arado) etxean dutela esan du. Lanean ez duela ezagutu, esegita baizik. Ik. frantzes-gólda, golda áundi.
zúri. 1. zuri, zuríxa. (a). adjektiboa. Blanco, -a. Ik. edúrra zúri. zúri pintau. (b). Pintar de blanco. Etxia zuri pintau dabe. 2. zuri, zuríxa. (a). adjektiboa. Pálido, -a. Kolore zurixa daukazu. zúri-zúri járri. (b). esapidea. Ponerse pálido. Ikusi zaittuanian zuri-zuri jarri da. 3. zuri, zuríxa. (c). adjektiboa. Lanerako nagia, alperra.   Poco aficionado al trabajo. Korbatia eta trajia bai, baiña lanian zurixaua da, zurixaua... BLANKO ere esaten da Eibar aldean: Arro dotoria, baiña blanko bizi guztian. (AAG Eibes). Ik. alper, nagi. 4. zuri, zuríxa. (c). adjektiboa. Faltsua. 5. zuri, zuríxa. (d). izena. Enborraren azalaren eta bihotzaren artean geratzen den geruza, balio ez duena. Egurran defetuak die bat ori, gizenakin eittia. Au bada tablia, baztarrian olako zer bat zurixa esate akona, gizena. Martin. Sin. kostánera, laka, gizen. 6. zuri, zuríxa. izena. (Eibar) lactarius vellereus. Lactario aterciopelado (perretxikua). (SB Eibetno).
zuríka, zurikía. (d). adjektiboa. ZURIXKA. Zurixka.   Blancuzco, -a. Uso-tortolia baiño zurikiaua dok etxe-usua. Zurixka entzuten da orain, baina adinekoen artean nahiko normala da zurika. Ik. orika.
zurikeríxa, zurikerixía. (c). izena. Adulación, zalamería. Zurikerixan ibilliko jatzu nai dabena konsegidu arte.
zuríketa, zuríketia. (c). izena. Blanqueo de una casa, encalado. Zuriketa on bat pe artuko leuke gure etxiak./ Etxe-zuriketia aiuntamentuan kontura ei da.