Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
zukúrutz
zur-zintzel
zukúrutz, zukurútza. (d). izena. Pavor, pánico. Ilgo dabela amenazau dabe. Ori da zukurutza sartu dotsena. ZUKURUTZA SARTU jaso dugu bakarrik. Hasierako ZU hori IZU izan daiteke. Ik. zurkatx.
zukútu. 1. zukutu. (c). da aditza. Desintegrarse las patatas en el puchero. Zenbaitt patata klase zukutu eitten da lapikuan./ Batzui patatak zukututa gustatze jakue. Patatei buruz entzun izan da. 2. zukutu. (d). du aditza. Zukua egin, txerriendako erremolatxa egosia deseginda, adibidez.   Hacer una masa o una especie de puré. Zukutu zapaltziai be esate jakok; baiña zukutu masa bat eittia be bai. Zukua, aintxiñan, erromalatxia egosten zanian da, zaixakin zukutu; zukua zuan gero txarrixai emoteko ero; egosi lelengo ta gero eskuakin zukutu, zaixakin naastu ta txarrixandako zukua. Klem. 3. zukutu. (d). du aditza. Mahatsa edo sagarra dolarean zapaldu ardoa edo sagardoa egiteko.   Prensar la uva. Ankekin ero eskubara buruakin ero zeozekin puxkat zukutu geo prensiakin artzeko obeto. Don. MAATSA ZAPALDU esan ohi da gehiago mahatsaz. Irudizko zentzuan ere bai: Arbolia jausi jakon eta ixa zukutu zeban.
zulakaitza
© Jaione Isazelaia
zulákaitz, zulákaitza. (d). izena. Cincel. Sin. zíntzel.
zulátu. 1. zulatu. (a). du aditza. Zuloa egin.   Agujerear, taladrar. Txakurrak prakak zulatu dost. 2. zulatu. (c). du aditza. Zerbait gestionatzen saiatu.   Incidir, intentar gestionar. Batian bestian zulatu ezkero azkenian topau eitten da lana./ Familixan zulatukot, ia baten batek lagatzen doskun kotxia.
zulatzeko makiña, zulatzeko makiñia. izena. (Eibar) Máquina de taladrar.
zúldar. 1. zuldar, zuldárra. (c). izena. Ganaduei sortzen zaizkien garau zornetsuak.   Diviesos del ganado. Eztakik arran moduko batzuk, zuldarrak, zela etaratze jakuen ganauei; zeozek pikau itte jotsek eta gero barruan formatze jakuek arrán moduan, eta gero, eldutakuan, estutu ta urten itte juek. Klem. 2. zuldar, zuldárra. (d). izena. Adoleszentzian gaztetxoei irten ohi zaizkien garauak.   Espinilla. Ganauak eta eukitzeittuen orrek. Eta baitta arpegixan egoten dien orrek, gaztetxuen zer orrek pe, zuldarrak. Klem.
zúlo. 1. zulo, zulúa. (a). izena. Agujero. zúlo eiñ. (c). esapidea. ZULUA EIÑ. Lanpostu edo leku batean asentatu, bertakotu. Tonto-tonto sartu zan ofizina ortan, baiña itxuria zulo ein ddau. zulúa eiñ. (c). esapidea. Zorrak egin, negozio batean, adibidez. Kriston zulua ein juan taberniakin. 2. zulo, zulua. izena. Madriguera. Ik. aizeri-zulo, sator-zúlo.
zulóte ságar, zulóte sagárra. (d). izena. Sagar mota bat.   Variedad de manzana.
zumia
© Jaione Isazelaia
zúma, zumía. (b). izena. . salix sp.. Mimbre. Garai baten dezente ereiten zen zumea saskiak eta egiteko. ZUMA Z Sin. mímen, zumitz. Ik. zumáka. zuma gorri, zuma gorríxa. (d). Salix rubens (?), salix caprea. zuma zúri, zuma zuríxa. (d). Salix viminalis.
zumáka, zumakía. (c). izena. . salix. Berez, erreka bazterretan eta, sortzen den zumea.   Mimbre silvestre. Guk zumakia orri. Zumia saillian sartzen zanai. Errekonduan —au berez, tortuak eoteittuk orrek, zera lotzeko ta— oni zumakia esaten gontsan; ta gero len asko eitten zuan, plantaziñuak, ta ari zumia. Don. Ik. zidor zumáka, zúma.
zumalíkar, zumalikárra. (d). izena. . ZUMALÁKAR. frangula alnus. Arraclán. Arbola ederra egiten da eta erreka ondotan eta leku hezetan hazten da.
zumarra
© Jaione Isazelaia
zumarra
© Jaione Isazelaia
zumarra
© Jaione Isazelaia
zumar, zumárra. (c). izena. . ulmus glabra. Olmo. Gaztaiñiai pasau jakona, gaixua-edo sartu zan, da iartu. Zumarra be, danak iartu die, eztao bape. Sebas. Sin. ólmo.
zuma ságar, zuma sagárra. (d). izena. Sagar mota bat. Mertz.
zumátaitz, zumátaitza. (c). izena. (Oñati) ZUMETAITZ. "El palo que se atraviesa en los caminos para desviar el agua." (Izag Oñ)
zumitz. ZUMETZ. 1. zumitz, zumítza. (d). izena. Fleje. Ik. zimítz. 2. zumitz, zumítza. (d). izena. Mimbre. Ik. zúma.
zúmo, zumúa. (a). izena. Zumo. Nik zumo asko artzen dot./ Naranja-zumua gustatzen jatzu. Konposatuetan -ur esan ohi da (adinekoek behintzat): naranja-ur, limoi-ur, melokotoi-ur, etab.
zuntxau. aditza. (Eibar) Acoplar piezas en caliente.
zupa-zupia egin. (a). esapidea. (lagunartekoa.) Zakila zurrupatu, edoski.   Hacer una mamada. Felipe, egidak zupa-zupia politto-politto. (TSE Berb)
zupin, zupíña. (d). izena. Egurrak aizkoraz txikitzeko erabiltzen den enborra. Guk zupiña. Don. Sin. báldo, trontzil. poto, potue. izena. (Leintz) Lursail baten sakonunea.
zur. Ik. zurézko.