Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
zinkázko
zirikalári
zinkázko, zinkazkúa. (c). izena. Hecho de cinc.
zinkuíñarri, zinkuíñarrixa. (d). izena. ZINGOIÑA, ZINKOIÑA. Zingurina; harri mota bigun samarra. [Karea egiteko] atxeko arrixa bia da, karatxa esate otsau guk; beste arri klase batzuk badia, zingoiñia ero, zingoiñiak pe eitten dabela esaten zaben baiña. Felix.
zíntta. 1. zíntta, zínttia. (a). izena. Cinta. Zelako zintta politta daroiazun buruan. 2. zíntta, zínttia. (c). izena. Harakinen berbetan, txuletak dituen trontzoa.   Ristra de chuletas. Pare bat txuleta-zintta gordeidak bodarako.
zintta bedarra
© Jaione Isazelaia
zintta bédar, zintta bedárra. (c). izena. . phalaris arundinacea. Lora sortak biltzeko, San Juan sorta, adibidez, erabiltzen da. Izenak adierazten du bere itxura.
zintta dantzia
© Ezezaguna
zintta-dantza, zintta-dantzia. (b). izena. Koloretako zintak makila baten inguruan lotuz eta askatuz egiten den euskal dantza ezaguna.
zinttúra, zintturía. (c). izena. Cinturón. Ikusi zelako zintturia erosi doten. Sin. pétriñ, zintturóe, -i.
zintturóe, -i, zintturóia. (a). izena. Cinturón. Zintturoia narruzkua danian, da gérrikua trapuzkua, telazko zer bat. Don. Sin. pétriñ, zinttúra. Ik. gérriko. zintturóia eskátu. (c). esapidea. (eufemismoa.) Komunera joan, kaka egin. Barkatukostazue, baiña zintturoia eskatzera joan biarrian nago.
zíntz eiñ. (b). du aditza. Sonarse las narices. Hodei, artu paiñolua ta zintz eiñ. Haurrei zuzentzerakoan normalean ZINTZ! soilik esaten da. Mikel, zintz! Haur hizkeran, txintx.
zíntzel, zintzéla. (b). izena. ZIZEL. Cincel. Sin. goizábal, zulákaitz.
zíntzo. 1. zintzo, zintzúa. (a). adjektiboa. Esanekoa.   Formal, obediente. Oso mutiko zintzua da Mikel. Haurrez ia beti. 2. zintzo. (b). adberbioa. Zintzoki, formal. Errekauak zintzo asko eitten dotsa amai./ Zintzo portau da. Haurrez, batik bat. Ant. zintzo egon.
zintzótu. (c). da aditza. Zintzo bihurtu.   Volverse formal, obediente. Aspaldixan asko zintzotu da gure mutikua. Umeez, ia bakarrik. Sin. formáldu.
zíntzur, zintzúrra. (d). izena. Nuez de la garganta. Don. Sin. gangárda. Ik. íntxaur.
zipitta. Ik. zibítta.
zipítzik. (d). esapidea. ZIMITZIK (ARAM.). Ezertxo ere ez; partitiboan, ezezko esaldietan.   Ni pizca, ni brizna. Arek eztotsa iñoi zipitzik pe emungo./ Ain garbixa da eze, etxe aretan eztozu zipitzik pe ikusiko lurrian. Zipitzik pe, ia beti.
zipli. Ik. zápla.
zipriztiñ, zipriztinddu. Ik. txipriztínddu, txipríztiñ.
ziráun, ziráuna. (b). izena. ZIREUN. Suge antzekoa, pozoirik gabea.   Lución, ciega. Ziraunak ugari ikusten die bedarrondua batzerakuan. Gazteleraz ere "una zirauna" entzun ohi da.
zíri. 1. ziri, ziríxa. (b). izena. Zurezko edo burdinazko atal estua, nonbait sartzeko erabiltzen dena. Ziri batekin lotuta dare bi abiak. Sin. kuiña. Ziririk onena ezpal berekua ei da. (c). esaera. Kidekoen eztenkadak izaten direla mingarrienak, barren.
burdinzirixa
© Jaione Isazelaia
2. ziri, ziríxa. (c). izena. Egurra bringatzeko zurezko edo burdinazko kuina. Ekarri porria ta zirixak baldo au erdibitzeko./ Egurrezko ziri bat eizu aizkoriakin bittarte orretan sartzeko. Egur handiak zatitzeko erabiltzen direnei ziri edo burdinziri. Ik. porra-zíri, txinga. ziríxa sartu. (c). esapidea. Gezurra sinistarazi, adarra jo.   Hacer creer una mentira, engañar. Ziri edarra sartu dotse askoi Torreviejako apartamentuekin. Ik. larakúa sartu, porrúa sartu, ziripote. 3. ziri, zirixa. (d). izena. Oihalgintzan, kanilla, anezkaren barruan doan kainaberazko zotza, non zeharraria biltzen den.   Canilla o carrete de la lanzadera en el cual se enrolla el hilo de la trama.
azaokeratako zirixa
© Asier Sarasua
4. ziri, zirixa. (d). izena. AZAOKETARAKO ZIRI. Linu edo gari azaoak lotzeko egurrezko makilatxo okerra, puntan kakutxoa duena. Olase artu eskutaratxo bat, dozena bat zer, buelta emon da biurtu; zirixak pe izaten zien alde baten kakutxua daukenak, zirixak egurrezkuak. Juana. AZAOKETARAKO ZIRIxa ere bai. 5. ziri, ziríxa. (d). izena. Berakatz, kipula, porru eta halakoei zahartzen direnean barruan ardatz modura sortu ohi zaien zil gogorkotea. Baita zuhaitzei, pinuari adibidez, zahartzen denean bereizten zaien erdiko ardatza. Bein berrogetamar bat urte ezkero zirixa eitte jakue piñuei./ Zirixa eindda dare porruak. ZIRIXA EI Ik. kípula, zil.
zírika. (c). adberbioa. Zirikatzen.   Azuzando, chinchando. Beti alkarri zirika dabitz./ Ez ari asi neri zirika. NORI zirika.
zirikada, zirikadia. (d). (Eibar) Eztenkada, adar-jotzea. Onelakua gendun Trapu-trapu be. Beti norbaiti zirikadaren bat nundik sartuko ibiltzen zan. (SM Zirik)