Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
inkisizíño
intxúsa
inkisizíño, inkisiziñúa. (d). izena. Ikusi-ezina, burruka, bekaitza.   Odio, rencor, enfrentamiento. Ola alkarren artian asarre dabitzen familixak eta, inkisiziñua dagola familixan ero, auzuan ero. Persona bat danian lagun artian-da inkisiziñua ipintzen dabena: "orrek inkisiziñua ipiñiko leukek baitta eztakitt nun be". inkisiziñúa ipiñi. (d). esapidea. Sesioa, demanda ipini.
inórante, inórantia. (c). adjektiboa. Ezjakina.   Ignorante. Ezixok kasoik eiñ, inorante utsa dok eta. Sin. ezjákiñ.
inparnu, inpernu. Ik. infárnu.
inpórta báre, inpórta baría. (c). adjektiboa. INPÓRTAREBAKO, INPORTABAKO (UB., ANG.). Inportabakoa, ezer inporta ez zaiona.   Dejado, -a, el/la que no se preocupa de nada. Ola txarrixan moduan gizentzeko, zela izen leike aiñ inporta baria./ Inporta baria izan bai, tta teillatuko ittuinei kasoik pez, da azkenian etxiak beia jo. Mugatuan ia beti.
inpórta izan. (a). dio-zaio aditza. NOR-NORI. Importar. Etxat bape inporta afaldu ezta be./ Ze inporta dotsa ari gurian pasatzen danak?/ Bai zuri inporta be Afrikako kontuak. Inporta, inporta, inportako. Hiztun onek ez dute «inportatzen» esaten. NOR-NORI zein NOR-NORI-NORK: Etxat inporta zuk esaten dozuna, edo eztost inporta zuk esaten dozuna(k?).
inpórtante, inpórtantia. (a). adjektiboa. Importante. Telebisiñuan agertu zan. Oso inportantia eindda dago. Ironiaz erabiltzen da sarri: Inportantia da aura bere ustez.
inpórtantzia, inpórtantzia. (a). izena. Importancia. Orrek eztauka inportantziaik.
ínsini, ínsinixa. (c). izena. . Pino insignis. Ik. piñú beltz.
intenzíño, intenziñúa. (a). izena. Intención. Gerrittik gora tensiñua eta gerrittik bera intenziñua. (c). esaera. Zahartzaroko ajeen ondorioak modu umoretsuz azaltzen dituen esaera. Da Benitxo, diñuenez emakume kontuan-da ondo egon biar jok Frantzia, e? Behin gure lagun bat medikuarenean tentsioa hartzetik zetorren, eta galdetu genion:
intéres, interésa. (a). izena. Interés.
interíor, interiórra. (c). izena. Tiradun barruko kamiseta.   Camiseta interior de tiras, sin mangas. Nik uda ta negu, beti interiorra. interiór utsían. (c). adberbioa. Interiorra jantzita bakarrik. Izotz galantakin be interior utsian ibiltzen dok. Ik. barrúko elástiko, elástiko.
intiarru. INTIERRU. Ik. entierru. Ik. entiérru -o.
intxa, intxia. (d). "Eztabaida, demanda, bakerik eza. Auzuan intxia dago zar eta gaztien artian/ Orduen be intxie eukienak eta inbirixie eta gauza danak urten eitten auien." (Orm Aram).
intxarrixa
© Jaione Isazelaia
íntxarri, íntxarrixa. (b). izena. TXÍNTXARRI. Cencerro. Txakurrai intxarrixa ipiñi dotsa. Ik. árran, dúnba.
íntxaur. INTXOR.
itxaurrak berdetan eta helduta
© Asier Sarasua
itxaurrak berdetan eta helduta
© Asier Sarasua
1. íntxaur, íntxaurra. (a). izena. . Juglans regia. Nogal, nuez. Zuhaitzari berari Intxaur-arbola ere bai. Zenbait intxaur klase: Mari intxaurra, amerika intxaurra (materialetarako), intxaur beltza (oso estimatua eskupeta kajatarako), intxaur korrientia. Urriñeko intxaurrak amalau, bertara joan eta lau. (c). esaera. URRIÑEKO INTXAURRAK BETIAK, JOANDAKUAN UTSAK. (LAR ANTZ). Esaera da urrineko intxaurrak beti etxekoak baino gehiago ematen duela. Aldaera asko ditu esaera honek. 2. íntxaur, íntxaurra. (b). izena. OKOZPEKO INTXAUR. Gizonezkoek lepa zintzurrean duten koxkorra.   Nuez de la garganta. Zuen mutikuai intxaurra azi jako. Don.k gangarda edo zintzur deitzen dio eta ezezaguna zaio intxaur zentzu honetan.
intxaur amerikano. Ik. amérika íntxaur.
intxáur-árbola, intxáur-árbolia. (a). izena. Nogal.
intxaurdoi, intxaurdoixe. izena. (Aramaio) Intxaurdia.   Nocedal.
intxaur-káskal, intxaur-kaskála. (c). izena. Cáscara de nuez. Ik. kaskal.
intxaur-sáltsa, intxaur-saltsía. (c). izena. Postre consistente en una papilla hecha de nueces mazadas, leche, etc. Intxaur-saltsia, gozua baiña astuna./ Gabonetako postria izate zuan intxaur-saltsia.