Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
urkúldu
úrren
urkúldu. (c). du aditza. (Ubera) Aletu.   Desgranar. Artua eskuz urkultzen zan, artakaskaxkara bat eskuan artu ta txarra-txarra. Sin. alétu, irakúrri, garandu.
urkúllu. 1. urkúllu, urkúllua. (d). izena. (Oñati) URKULU. "La confluencia de dos rios." (Izag Oñ) 2. urkúllu, urkúllua. (d). izena. (Oñati) Mirubuztana. Ik. mirúbuztan.
ur-makinista. Ik. markiñóta.
ur-négar, ur-negárra. (c). izena. "Hilo de agua que brota de las peñas, manantial de agua escaso y poco perceptible." (Azkue). Sikuteik aundixenian be ur-negarra ikusikozu Basotxoko bide baztarrian.
uroe, -i, uróia. (d). izena. Hurón.
urollua
© Aitor Usobiaga
uróillo, uroillúa. (c). izena. gallinula chloropus. Erreka baztarretan ibili ohi den hegazti handi xamarra. Gallineta de agua; ave de paso. Uroillua sasixan ezkutauta badago zapaldu arte ezta mobitzen.
uroillo baltz, uroillo baltza. izena. (Eibar) fulica atra. Focha.
úrpe, úrpia. (b). izena. Ur azpia. Ixa urpian dago Venezia. Lekuzkoetan ia bakarrik.
ur-póltsa, ur-poltsía. (c). izena. Umea izan aurretik apurtu ohi den urez betetako poltsa.   Bolsa de agua que se rompe momentos antes de parir. Ur-poltsia apurtu dau ta laster dou txalgintzia.
urrabotoia
© Jaione Isazelaia
urrabotóe, -i, urrabotóia. (c). izena. . tanacetum parthenium. Matricaria. Bi urteko bizia duen landare honek lore txiki, ugari eta oso usaintsuak ditu. Baratzetan landatzen da apaingarri gisa. Dirudienez antzina Orientetik ekarria da. Loreak mantzanilaren antza du eta erabilpen berdinak dauzka, baina hartzeko mikatzagoa da. Itxuraz oso antzekoa baina tamainuz txikiagoa denari lora txikixa deitzen zaio. Ik. lora txíki.
urraida. burdingorri, burdingorrixa. izena. (Eibar) "Kobrea. Arrateko aldietan bazan burdingorri gei apurren bat. Sin. urraida (Eib.)
ibaixa
© BUAko guztiak
íbai, íbaixa. (b). izena. Deba ibaia, eta munduko beste erreka handiak.   Rio grande. Ibaixak gaiñezka ein ddau Zubittan./ Ubera errekia Barruti parian sartzen da ibaixan. Hiztun onek beti erabili izan badute ere, jende asko da erreka besterik esaten ez duena.
urrátu. 1. urratu. (b). da-du aditza. Rasgar(se), arañar(se). Etxatsu ez zuri eskuak urratuko./ Erropa guztiak urratuta etorri die umiak basotik. 2. urratu, urratúa. (b). izena. Arañazo, rasponazo. Demaseko urratua ein neban belaunian alanbre-estakiakin. 3. urratu, urratúa. (b). izena. Arropako arratara.   Rasgadura. Praketan urratua daukazu.
1. úrre. 1. urre, urría. (a). izena. Oro. Kofre bat dana urrez beteta, dana urre gorrixa. urregorri, urregorrixa. izena. "Urre hutsa, 24 kilateko urria." (SB Eibetno) urrézko, urrezkúa. (a). De oro. Casa de empeñuan eukitzen zittuan liburua ta, erloju urrezkua ta... Mertz. Ikusten denez, izenaren atzetik ezarria ere bai adinekoek. Ik. urrebitsézko. 2. urre, urría. (a). izena. El palo de oros en los naipes. Badaukazu urreik?
2. urre. Ik. ur.
urre-alanbre, urre-alanbria. "Damaskinatzailliak, erliebe-damaskinaurako erabiltzen zeben urre-hari lodixari alanbria deitzen zetsen." (SB Eibetno). Ik. urre-ari.
urre-ari, urre-arixa. izena. (Eibar) Damaskinatuan erabiltzen den urrezko haria. Ik. urre-alanbre.
urre-berde, urre-berdia. izena. "Aleación de oro y plata." (SB Eibetno)
urrebitsézko, urrebitsezkúa. (d). izenlaguna. Urre-bainua duen gauza.   Objeto con baño de oro. Urrebitsezko erlojua erregalau zotsan boda egunian. Ik. zidarbitsézko.
urredun, urreduna. izena. (Eibar) Eibarko lantegia eta familia, damaskinatzaileendako materiala hornitzen zuena.
urregin, urregiña. izena. (Eibar) "Orfebre.   Urrea lantzen dabena." (SB Eibetno).