Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
gantxarra, gantxarría. (d). izena. Txerri manteka.   "El chicharrón. Gantxura [sic] gutxi. "Koipeari urtzen denean geratzen zaion zatia." (Lar Antz).
gantxil. (Eibar) 1. gantxil, gantxilla. izena. (Eibar) Botijo. 2. gantxil, gantxilla. Farol. Gantxilla erabiltzen zan neguan mendixan biharrerako. Petroliuakin ebillen (SB Eibetno).
gántxu, -o, gantxúa. (a). izena. Gancho (de hierro, generalmente). Burdiñazko gantxo aundi batekin jasotzen dabe atuna barkura. Galdaria zeuan sutan gantxutik zintzilik. Egurrezkoari normalean kaku deitzen zaio eta burdinazkoari gantxo. Gelatzaren behe partean ere egon ohi da: Galdaria zeuan sutan gantxutik zintzilik. Ik. sutáko gántxu, -o, txarri-gántxu, -o, kako, -u.
gantz, gántza. (c). izena. Animalien koipea, hegaztiena, batik bat.   Manteca; la de ave, principalmente. Oillo gantza erabiltzen da oillosaldia eitteko./ Txarrixanai gantza baiño koipia esate jako geixao. Klem. "Es más gruesa que baasaa (bare-sare) y está alrededor de toda la tripa, especialmente a los dos lados." (Izag Oñ, 116. o.). Ik. baresáre, kóipe. gantzak euki. (c). esapidea. Patxada edo freskura gehiegizkoa izan. Ik dauzkak gantzak. Gibelak edo potruak (arrunk.) da erabiliagoa orain.
gantzontzillo. Ik. kantzóntzillo.
gantzu-aska, gantzu-askia. izena. "Caja para curtir la carne en sal." Jamoia gantzu-askan eukitzen zan (SB Eibetno).
gapirixo. Ik. kapiríxo.
gar, gárrak. (b). izena. Llama del fuego. Autuak su artu eta egundoko garrak etara zittuan. Ik. súgar. súak eta gárrak ártuta. (c). esapidea. SU ETA GAR. Oso haserre. Suak eta garrak artuta jarri zan enterau zanian. Ik. súgar.
gára, garía. (c). izena. Zenbait ortuko eta soroko landareri beren bizitzaren azken aldera hazten zaien kirtena, non lorea eta haziak sortzen diren.   Escapo. Arbi-gara batzen zebillen gizon bat./ Aurten kipulei garia ein jakue. Ik. arbígara, garátu, zúrkun.
garagarra
© Ezezaguna
garágar, garagárra. (b). izena. Hordeum vulgare. Cebada. garágarrak irabázi. 1. garagarrak irabazi. (c). esapidea. GARRÁBARAK IRABAZI. Astoak hankaz gora, jira eta bira, egin ohi duen jolasa.   Ganar las cebadas el burro. Astua garagarrak irabazten dabill goiz osua. Harrigarri samarra da euskaraz eta gazteleraz esapide berdina izatea. Don.k "garrábarak" irabazi dio. 2. garagarrak irabazi. (c). esapidea. Ohean lotan gelditu. Mendirako jaiki biarrian, garagarrak irabazten geratu zuan oian.
garágar-kéixa, garágar-keixía. (d). izena. Gerezi mota bat.
garagarrill, garágarrilla. izena. (Antzuola) Uztaila. (Izag Antz). Galdua. Julio edo julixo esan ohi da; uztaila gero eta gehiago, batuaren eraginez.
agarreko garaixa
© Jaione Isazelaia
gárai, gáraixa. (d). izena. GÁREI. Garaia.   Hórreo. Emen inguruan Agarre, Agarreko garéixa. Nik ari gareixa. Mutikotan da jolasian ibiltzen giñuztan da... garéixa esaten gontsan. Don./ Aintxiñan Etxebartin ei zuan garaixa. Luis. Azken honek esan digunez, XX. mendearen hasieran ba omen ziren bi edo hiru garai arrasto Uberan. Bergarako Agarre baserrian (San Martin auzoa) dago Gipuzkoan gelditzen den garai bakarra, baina baserriko andreak esan zigun eurek "troja" deitzen ziotela. Ik. trója.
garándu. (c). (Ubera) KARANDU (LEIN.). 1. garandu, karandu (Lein.). du aditza. Aletu.   Desgranar alubias, guisantes, etc. Polittoi, lagunduidazu babak garantzen. Gutxi erabilia Bergara aldean. Sinonimoen artean aletu da zabalduena. Urkuldu eta irakurri ere esate dira. 2. garandu. da aditza. (eufemismoa.) (Leintz) KARANDU (LEIN.). Mozkortu. Atzo majo karandute etxeratu gintzen. KARANDUTE. (Lein.). Mozkortuta.
letxugak garatuta
© Jaione Isazelaia
garátu. (d). da aditza. Landareei gara sortu.   Desarrollarse el escapo a las plantas. Landarak garatzen dienian eztabe jateko balio. Letxugak, azelgak, arbiak, kipulak... garatzen dira, batik bat. Ik. gára.
gárau. 1. garau, garaua. (d). adjektiboa. Izenaren ondoren jarria, handia, galanta, alea. Halako testuinguruetan: Aspaldixan ikusteke neuan Koldo, eta, Jeseus, aura dago mutil garaua./ Aura asi da neska garaua./ Orrek dauzka titi garauak. "Ale" zentzuan ez da entzuten. Ik. garandu, ale. 2. garau, garaua. izena. (Eibar) "Material para cubrir defectos.   Galda-burdiñazko piezen haixe-zuluak eta akatsak betetzeko erabiltzen den gaixa." (SB Eibetno). GARAUAK SARTU. Tapar poros y grietas.
garausartzaille, garausartzaillia. izena. (Eibar) "Antiguamente se llamaba así al operario que en las fundiciones se dedicaba a llenar de metal las porosidades de las piezas fundidas." (SM)
garbántzu, garbantzúa. (a). izena. GARBANZU, BARBANTZU. Garbanzo. Lehenago barbántzuak ere entzuten zitzaien hiztun oso itxiei.
garbantzu-egun, garbantzu-eguna. "Comida de invitados, banquete. (SB Eibetno) Konbidautzia hamen askotan esaten zan garbantzu-eguna." (SB Eibetno)
garbántzu-lápiko, garbántzu-lápikua. (c). izena. Garbantzu egosizko lapikokada, antzina jaietako jatordua. Garbanzu-lapikua jaixan bai, e; jaixan ori e, garbanzu-lapikua. Hil.