Hiztegia
txáltxiki, txáltxikixa. (b). izena. Ternerito, ternero lechal. Guazen basarrira txaltxikixa ikustera.
txámarra, txámarria. (a). izena. Zamarra, chaquetón. Gure gazte denboran,, gurean behintzat, ez zen hitza erabiltzen. JAKE edo TXAKETA esaten genuen
txánboliñ. 1. Txánbolin. (c). izen propioa. Tamborilero. Se usa como apodo a los de la profesión. Bitorixan bizi da Antzuelako Txanboliñ. 2. txanbolin. Ik. danbolíñ.
txánbra, txánbria. (d). izena. "Chambra. Vestidura interior, no ajustada, de mujer o de niño, que cubre la parte superior del cuerpo." (M. Moliner). Gero agiñik pez, buruko emendaixa jantzitta, erropa luze-luze gona aundi batzuk, beste... txanbria esate jakon, beste amantal aundi bat. Mertz./ Guk erabiltzen giñuzen ba, txanbra zurixak ero. JJp.
txánda, txándia. (a). izena. Turno, vez. Artu dot medikuandako txandia. txándaka. Alternándose, por turnos. Anai-arrebak txandaka zaintzen dabe ama.
txandapása eiñ. (c). esapidea. Txandan norbaitek norbaiti aurrea hartu edo norbere txanda galdu. Adelantarse en una cola o perder la vez en la misma. Aldamenera begira nagola txandapasa ein ddoste./ Amarretarako ezpaza presentazen txandapasa eingotsue./ Medikuana joan bia neban, baiña txandapasa ein dot; urrenguan joango naiz.
txándorrika. (d). adberbioa. TXINDURRIKA, TXINDURRIZKA, TXINTXURRIZKA. Hanka bakarka harri bati kuadroz kuadro bultza egitean datzan antzinako neska jolasa. Juego de niñas consistente en empujar de cuadro en cuadro una piedra a la pata coja. Txandorrika ero txindurrika, ola kuadro batzuk itte zittuan, una-dos-tres, eta gero bi alde banatan, da ankiakin, arraian eztailla geratu, arritxo bat erabiltze zuan, arraia ikutze zebanak galdu itte zeban da. Gure gazte-denporan ume danak itte juen. Klem.
TXANDORRIKA IBILI. Klem.k dionez txínbili! esaten zen jolasa hasterakoan eta txónbolo! onez burutzen zenean. Sin. zelamiñetan (Os.).
txángal, txangála. (d). izena. Pertsonez, maxkala, indargea. Se dice de las personas débiles, sin energía. Ondo txangala dago ba Beketxeko Maria be. "Gangal" zentzuan ere agian entzun daiteke.
Ik. gángal.
txangáldu. (d). da aditza. Pertsona maxkaldu, indargetu, gaixoagatik, adinagatik edo edozergatik. Debilitarse, perder la energía una persona. Gaixua pasau zebanetik ziero txangalduta dago.
txánka.
1. txanka, txankía. (b). izena. Sota, en los naipes. Lau txanka batera eukittut eskuan. Txanka-kopia, txanka-urria, etab. Sin. txota. 2. txanka, txankía. (c). izena. Hanka mehea. Palilluan lakotxe txankak zeuzkan. Ik. txánkame.
txánkame, txánkameia. (d). adjektiboa. Txanka mehea; hanka meheak dituena. Persona de piernas delgadas. Utilizado sobre todo como apelativo. I, txankame, baloia joik eta ez nere ankia./ Badator gure txankame. Ik. ankálaru, ánkamee.
txánket, txankéta. (d). izena. TXANGET. Gari jotzeko sistema zaharra: arlauza batzuk jarri zeharretara (banku baten gainean edo), azaoa hartu eta jo aletu arte. Garia oso igarra egotea komeni omen zen. Sistema rudimentario que todavía usaban algunos cuando desapareció el trigo: se colocaba una losa horizontalmente y sobre ella se golpeaba el trigo. Txanketian ba, arri-lozak ipiñitta. Arri-lozak ipintten zien banku baten gaiñian, illaran. Da garixa ipintten zan euzkittan igartzen. Da an auts galantakin jo biar. Jota aliok kendu. Aniz./ Len, makinaik etzanian, garixak txangetian joten zien.
TXAKETIAN JO, gehienetan. Arlauzari ez omen zitzaion "txanket" esaten, lanari txanketian jo, baizik. txanketian jo, gehienetan. Txanketian jo, gehienetan. Arlauzari ez omen zitzaion txanket esaten, lanari txanketian jo, baizik.
txánkulu, txánkulua. (d). izena. TXÁNGULU, TXONKOLO. Zurezko oinetakoa. Zueco, madreña. Gure mutikotan ate onduan egote zien txankuluak.