Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
táko
tánto
táko. 1. táko, tákua. (c). izena. Pedazo, taco. Takua ipiñi jat mai ankiai, kojo zeuan da./ Txakurra or doia ogi takua auan dabela.
takua, jaboia
© Jaione Isazelaia
2. táko, tákua. (c). izena. Pastilla de jabón grande y rectangular. Illia garbitzeko takua dala onena esate eben./ Jaboi-takua artu ta igurtzi mantxiai. «Lagarto» eta «Chimbo» jaboiei esaten zitzaien. Sin. jabói-táko. 3. táko, tákua. (c). izena. Egutegi txiki eta potoloa, Arantzazukoa, adibidez.   Calendario de hojitas. Amandriak oinddio egunero leitzen dau takua./ Aurten eztou artu Arantzazuko takua. 4. táko, tákua. (d). izena. Antzinako papelezko tabako-kaxa karratua.   Caja cuadrada de tabaco de liar que fumaban nuestros abuelos. Zuen aittajunak takua erretze juan. Ik. tabákorri.
takóe, -i, takóia. (a). izena. Tacón.
takolo. adberbioa. (Aramaio) Nasai.   Holgado. Takolo raukatela, nasai (arropa oso nasai duelako). (Orm Aram).
takorri. Ik. tabákorri.
talaburni, talaburnixa. (c). izena. (Elosu) Talo-pala. Sin. taló-pála.
tálde, táldia. (c). izena. Grupo; de animales, mayormente. Talde baten e, ikustera juten danian bat, “joño, txarri-talde edarra; bat auxe dao erkiñaua. Don. Konposatuetan batik bat: artalde, aunztalde... Gutxi erabilia. Aspaldian berriro indartu da.
tálo. 1. tálo, tálua. (b). izena. Talo. Artiriñez eitten da talua. Ik. obíspo-tálo. talo-arpegíxa éuki. (c). esapidea. TALO-MOSÚA. Aurpegi borobila eta zabala euki. IRETARGI MOSUA ere bai. Ik. irétargi, zanpátorta. talua eta esnia. izena. "Postre en que se toman las tortas de maíz con leche azucarada. Armozue talue ta esnie, ta gabien be haxe." (SB Eibetno). 2. talo, tálua. (b). izena. (haur hizkera.) Mancha grande de barro en la ropa, hecha al caerse. Talo edarrakin etorri jaku mutikua. Haur hizkera, batik bat.
talobero. (c). izena. (Leintz) Bateko urrea, karta-jokoan.
taló-pála. 1. taló-pála, taló-pália. (c). izena. Taloa erretzeko pala. Gurian badie talo-pala zarrak. Sin. talaburni (Elos.). 2. taló-pála, taló-pália. (d). adjektiboa. Kokoloa, mozoloa.
támaiñu, -o, támaiñua. (a). izena. TAMAIÑA. Tamaño. Personian tamaiñuai etxako begiratu biar./ Banastatxuan tamaiñoko azaburuak dauzkagu./ Olaxe bueltan eraittekua, laubos bat zerekin, erdixen, da maratillia, lasaitzeko, da eraiñ da an batzen zan tamaiña ontaraiñoko matazia. JJp. Elosu aldean TAMAI támaiñua artu. (b). esapidea. Neurri egokia hartu. Eranai eta lanai tamaiñua artu bia jako./ Gero tamaiña artzen zanian euliana erun. JJp. támaiñuan. (b). adberbioa. Neurri egokian.   En su justa medida. Gradiatzeko arrautziakin gradiatzen dou: arrautza bi bota barrura, da uran gaiñera igotzen dabenian arrautziak, orduantxe gatza tamaiñuan. Enr./ Orri be lana tamaiñuan gustatzen jako (gutxi samar, alegia). támaiñutik fuérako, támaiñutik fuérakua. esapidea. (adierazkorra.) TÁMAIÑUTIK KÁNPOKO. Fuera de tamaño, excepcional. Txala jaukau tamaiñutik fuerakua./ Ointxe be bota dok gizurra tamaiñutik fuerakua.
támaiñuko, támaiñukúa. (c). izenlaguna. (adierazkorra.) A zer nolako, esaldi adierazkorretan. Oiñ espabillauta dago, baiña, txikittan tamaiñuko burugogorra izan zan ori.
tanboliñ, tanbolin-txistu. Ik. danbolíñ.
tanbor. Ik. dánbor.
tanbortero, tanborterua. izena. "Tamborrero, atabalero." (SB Eibetno).
tanganillo, tanganillua. izena. "Ehiza-sasoian txakurreri saman ipintzen jakuen egur zatixa.   Tanganillo. Hanketan jotzen detse eta ezin dabe aintxintxiketan egin." (SB Eibetno)
tankéra, tankería. (c). izena. Antza, itxura.   Traza, parecido, forma. Bertsolari tankeria artzen dostat./ Eta ik ze tankera artze jak asunto oni, ba?/ Astua dibujau naixan nabill baiña etxat tankeraik emuten. TANKERIA ARTU edo EMON, batik bat. Ik. ítxura, tráza, antz, taju.
tánta, tántia. (a). izena. TANTAKA, TANTAKIE (LEIN.). Gota. Euri-tantak asi die./ Txorro ori tantia darixola dago. tántaka. (a). Tantak erortzen. Txorrua tantaka dago. Ik. tantán.
tantái. TANTEI. 1. tantái, tantáixa. (d). izena. Zuhaitz luzea eta lerdena, lepatu gabekoa. Baita gorantz zuzen hazten den adar luze eta sendoa. Ori danoi ei zan paga-tantaixa, dana pagua; egurra ei zan ori ikusgarrixa. Erri-basuak. Debekauta egote i zan egurra botatzia permiso barik. Hil. Ik. pago-lízar, -lizar. 2. tantái, tantáixa. (d). izena. Baldoa, enbor puxketa dezentea, beheko sutarako, baldotarako edo edozertarako erabilia.   Pedazo de tronco que se echaba al fogón, se utilizaba como soporte para partir leña, etc. -Tantaixa balduai esate jakok. Leno, beko sua zeuanian, tantaixa, aundi samarra zanian. Ik. báldo, pago-tántai. 3. tantái, tantáixa. (d). izena. Babak, berakatz-sortak eta abar esekitzeko ganbaran goiagatik medialinara botatzen zen egurra. Teillatu azpixan jeneralian len babia ta asko izeten zan etxian sekatzeko, da tanteixak esaten jaten arei. Benito. Sin. ága.
tantán, tantána. (c). onomatopeia. Goteo. También gotera débil. Tantana ze dan? Ikusten dok? (tantaka dagoen txorroa seinalatu dit) Oixe./ Ittuiña be aundixa ero ezpaldin bada eta tantia bakarrik baldin bada, tantana. Klem./ Ganbaran tantana dago ta teillatura igo biako da. Ik. ittúiñ, txitxiñ.
tantíau. (c). du aditza. Tantear. Etxakixat naiko daben baiña ik tantiaik disimuluakin./ Ori gu tantiatzen dabill. tantiúan ibilli. (c). esapidea. Tantiatzen jardun. Nundik erren itten doten tantiuan dabill.