Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
súarri
subill-su
súarri. 1. súarri, súarrixa. (c). izena. Txiskero harria.   Piedra de mechero. Suarrixa ba txiskeruandako; lenoko sokadun txiskero arei tta sua emoteko. Klem. 2. suarri, suárrixa. (c). izena. (Oñati, Osintxu) "El pedernal." (Izag Oñ).
suatz, suatzak. izena. (Eibar) "Tenacillas para piezas calientes, para el fuego." (SB Eibetno).
suba, subía. (a). izena. SUGA. Sugea.   Culebra. Zenbait suge mota: subaurdiña, subanabarra, subabeltza, subabiboria, uretako subia... subak be sustatzeko moduko soiñekua, etab. esapidea. Arropa gorria-edo, "nabarmenegia", sugeak ere izutu egiten dituena, nonbait. Kalian ikusi jonat pinttau-pinttau eginda, subak pe sustatzeko moduko soiñeko batekin. Soinekoaz gain beste edozein prenda izan daiteke.
subabaltz, subabaltza. izena. elaphe longissima. Suge mota. (SB Eibetno).
suba bedar. Ik. subárto.
subabiboria
© Joxerra Aihartza
subábibora, subábiboria. (c). izena. SUGÁBIBORA. Sugegorria.   Víbora. Subabiboria ei da benenosuena. Orain bibora entzuten da gehiago. Sin. subagórri.
subagórri, subagorríxa. (d). izena. Víbora. Sin. subábibora.
sú-baju. 1. sú-baju, sú-bajua. (c). izena. Hogar, fuego bajo. Sin. beéko su. 2. sú-baju, sú-bajua. (c). izena. Su motela. Su-bajuan euki babak.
subá kípula, sugá kípulia. (d). izena. . alium ursinum. Ajo de oso. Ik. zapó-kípula.
subalinddára. SUGALINDDARA. 1. subalinddara, subalinddaría. (a). izena. Lagartija. Katua edo txakurra oso argala eta eskasa dagoenean, honako esaldia entzuten da: Ondo eskasa dago ba gure katua; eztakitt subalindarak jaten ibili dan ala zer. Subalindarak jateak gaitz eginda esan nahiko du? 2. subalinddara, subalinddaría. (c). adjektiboa. Geldigorra, geldi egon ezin dena. Umeengatik, batik bat. Geldik egon ari, subalinddarioi.
subamáats, subamaátsa. (d). izena. Irustarbiak ematen duen mahats gorri itxurako fruitua. Ik. irústarbi.
subaperretxíku, subaperretxikúa. (c). izena. SUGAPERRETXIKU. Perretxiku ustez pozoitsuei deitu izan zaie.   Llámase así a las setas presumiblemente venenosas. Ez ikutu, subaperretxikuak die ta.
Su-barri egun, Su-barri eguna. izen propioa. (Eibar) Zapatu Santu Eguna. Mezetan sua bedeinkatu eta mutikoek etxez etxe banatzen zuten. Sin. ixu-egun (Eib.). Ik. iéska, su-bedéinkatu.
subartabúru, subartaburúa. (c). izena. . SUGARTABURU. arum italicum. Subartoa, erre belarra.   Aro, jaro. Ik. subárto.
subartua
© Jaione Isazelaia
subárto, subartúa. (b). izena. . arum italicum. Aro, jaro. Kalaren antzeko lora eta hostoak ditu, eta fruitua, berriz, artaburu ale-gorri pozoitsua, sugeen janaritzat eduki izan dena. Bronkiotarako, barrua garbitzeko eta baita ozpelak sendatzeko ere erabili izan da hostoa. Sin. suba bedar. Sin. erre bédar, subartabúru.
su-bedéinkatu, su-bedéinkatua. (c). izena. Ardagai sutua, Paskua egunean elizan urarekin batera bedeinkatu eta gero etxeko sutara botatzen dena, horrela sua urte guztirako bedeinkatzeko. Mutiko kuadrillak ibiltzen zien basarriz basarri su-bedeinkatua partitzen.
subegi. Ik. ondozulo.
suberátu. 1. suberátu. (d). du aditza. Errementaritzan, lehenagotik ere forjatua dagoen altzairu zatia edo altzairuzko tresna sutegian berotu berriro forjatzeko.   Destemplar. Suberatu dok ba materiala gogorra baldin bada berotu tenplia kentzeko, suberatu. Jen. suberatua artu. esapidea. (Eibar) "Lotsaren eraginez gorri-gorri jarri. Guzurra atara detsanian, suberatu ederra artu dau. 2. suberatu. aditza. (Eibar) Recocer oro en el trefilado (damasquinado).
suberte. Ik. suerte.
súbill. 1. subill, subílla. (d). izena. SUNBILL (ANTZ.). Oso lodia eta luzea ez den enbor zatia, beheko sua edo subil-txondorra egiteko erabilia, adibidez.   Tronco manejable, no muy grueso. Mendeko egur bat. Subillak ibiltzen dia burtarasak eitteko, burterraillak eitteko. Sendua eztanian, meetxua danian. Bestela subilla esaten da moztutako egurra ikezgiñak eta txendorra eitteko ibiltzen dabenian, 2. subill, subilla. (d). izena. Ehotako ehuna biltzeko ehundegiak duen ardatza.   Enjulio, eje del telar donde se enrolla la tela tejida. Ta gero arixa ta telia biltzeko zeak, ardatzak, subillak. Josu. Sin. ardatz.