Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
sei. (a). zenbatzailea. Seis. seitterdietan egon. esapidea. (lagunartekoa.) Zakila ez tentetu. Hau dok jiria: gaba osua neska batekin ibili eta erlojua beti seittardietan. (TSE Berb).
seiñálau. 1. seiñálau. (b). du aditza. Señalar. Ezta biatzakin iñor seiñalau biar. 2. seiñalau, seiñaláua. (c). adjektiboa. Inportantea. Egunei buruz, batik bat.   Se dice, sobre todo, de los días señalados, importantes. Egun seiñalaua izan da beti San Martzial eguna Bergaan.
séiñale. 1. séiñale, séiñalia. (b). izena. Ezaugarria.   Señal. Ori diru faltan dabillen seiñalia da./ Seiñale txarra da oingoz suspensuekin astia./ Jateko gogua badaukazu behintzat, eta ori seiñale ona da. Adinekoek mugagabean diote horrelakoetan: Ez bada agiri, kalian gustora dabillen seiñale./ Illan azkenian Lasanera badoia, neikua diru daukan seiñale. 2. séiñale, séiñalia. (b). izena. Rótulo, señal. Bideko seiñalia jo zeban autuakin./ Seiñaliak jarrittue basobidetan. 3. séiñale, séiñalia. (b). izena. Erosketa bat edo apustu bat berbatzerakoan jartzen den dirua kopurua. Oia enkargatzerakuan bost milla duro jarri giñuan seiñale moduan./ Postura egunian presentatzen ezpada seiñalia galtzen jok.
seiréun. (a). zenbatzailea. Seiscientos.
sekádero, sekáderua. (d). Hala deitzen zitzaion alkoolzaleak sendatzen ziren Donostiako eritetxe bati. Secadero Ramon iru-lau bat aldiz egon zuan sekaderuan.
seko. (a). adberbioa. Ondorengo esapideetan erabilia. lo seko egon. (a). esapidea. Estar dormido profundamente. seko geldittu. 1. (lo) seko geldittu. (a). esapidea. Loak hartu. Oera sartu orduko seko geldittu nitzan. 2. seko geldittu. (a). esapidea. Bat-batean hil. Bentanatik jausi tta seko geldittu zan. Sin. garbi geratu.
seko geldittu. 1. (lo) seko geldittu. (a). esapidea. Loak hartu. Oera sartu orduko seko geldittu nitzan. 2. seko geldittu. (a). esapidea. Bat-batean hil. Bentanatik jausi tta seko geldittu zan. Sin. garbi geratu.
sékretu, -o, sékretua. (a). izena. Secreto.
sékula. (a). adberbioa. Alguna vez, en frases interrogativas; nunca, en el resto. Sekula ikusi dozu operia?/ Sekula be enaiz izan Pikulittan. sékula alakóik!. (b). interjekzioa. SÉKULA OLAKÓIK!. Harridurako esklamazioa, "lo nunca visto!"ren gisakoa. Sartzen nok etxera eta dana xaguz beteta. Sekula alakoik!/ Joan zan soziedadeko juntaizuan sortu zuan kakanaastia. Sekula alakoik!
sekula bedarra
© Jaione Isazelaia
sekula-bédar, sekula-bedárra. (a). izena. . trifolium pratense. Ganajatekotarako ereiten den belar ezaguna, ebakialdi ugari ematen dituena.   Trébol. Zelaian berez etortzen direnak: irukotx (hosto txikikoa), trebola (hosto zabalagokoa). Sin. alpaje zabal. Sin. bergára bédar, frantzes-bédar. Ik. álpaje.
sekulaixúan. (c). adberbioa. (adierazkorra.) Sekularioan, sekula ere ez, sekula santuan.   Ni en larguísimo tiempo, ni en un siglo. Asi gaittien serixo lanian, bestela eztou sekulaixuan akabauko./ Oin daroian martxiakin eztau sekulaixuan euskeraz ikasiko. sekula santuan eta sekulaixuan Sin. gisa erabiltzen dira testuinguru batzuetan. Ik. sekúla sántuan.
sekuláko, sekulakúa. (b). izenlaguna. Handia, demasa, izugarria.   Grande, enorme, de gran calidad (según el contexto). Sekulako mozkorra arrapau dau./ Kotxia erosi jok, baiña sekulakua. Ik. démas, kríston.
sekúla sántuan. (c). adberbioa. (adierazkorra.) SEKULA SANTA(N). Nunca, jamás. Etzaittez sekula santuan gurera etorri./ Sekula santa etxuat ainbeste perretxiku ikusi. Azen.: sékula sántuan ere bai. Ik. sekulaixúan.
seltz, séltza. (c). izena. Soda, sifón. Len seltza asko erabiltze zuan ardauai ero bermutai botatzeko. Sin. sifóe, -i.
séme, semía. (a). izena. Hijo.
semé-bakar, semé-bakarra. (b). izena. Hijo único. Igartzen jako seme-bakarra dana. Ik. alába bákar.
semeko. Ik. xémeiko.
semetásun, semetasúna. (c). izena. Seme izaera legala.   Estatus de hijo. Mutillorrek ez ei dotsa umiai semetasunik emun nai.
semetzáko, semetzakúa. (d). izena. Seme-ordea, semetzat hartua. Don.
semíllara, semíllaria. (c). izena. Mintegi itxia. Negu-udaberri aldera ortuari haziak ereiteko erabiltzen den porlanezko itxitura kristalez estalia.   Semillero de hortalizas. Urtero artzen dou semillaran tomate eta pipar-landaria. Gurean hala deitzen zaio, baina zenbait etxetan azitoki. Basoko arbolak hartzekoari mintei edo muntei.