Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
1. oiñ. 1. óiñ, óiña. (d). izena. Oinaren luzera (neurri unitatea).   Pie. Gomozkortako gizon kapritxosu orrek etorri Egixa-barrenera ta kontau ei zittuan oiñak. Lau kantoetara, Egixan. Da etxera jun da arotzei esan ei otxen: Onenbeste oiñ da Egixa. Lau kantoetara biña oiñ geixao Gomozkortak. Hil./ Da oiña; burdixa, por ejenplo, oiña esaten jakon, zortzi oiñ, beratzi oiñ esaten jakon. Jul. Lekuko batek esan digu antzina bazirela oinetan neurtzen zuten «metroak» eta 27 cm duela oin batek. Sin. oinbéte. 2. óiñ, óiña. (d). izena. Hanka. Oiñetako, oiñez, etab. arruntak diren arren, oiñ nekez entzuten da.
2. óiñ. 1. oiñ. (a). adberbioa. Orain.   Ahora. Nun bizi aiz oiñ? oin ddala. (a). adberbioa. Orain dela, duela. Oin ddala ogei urte asi nitzan lanian. 2. oiñ. (b). juntagailua. Orain. · Ahora, ahora bien. Obe zeunke nerekin etorriko baziña. Oiñ, naixao bozu gelditzia, geldittu.
óiñago. (c). adberbioa. OIÑAO, -U. Orainago, orain dela gutxi.   Hace poco, recientemente. Oiñago ikusi neban bera, eskua igeltsuan zebala./ Oiñago izan da erregia Naparruan.
óiñagoko, óiñagokua. (c). izenlaguna. Orainagoko, duela gutxiko.   De hace poco. Ameriketan da Eusebio, baiña oiñagoko barririk eztaukau./ Zuk diñozun burrukia igezko jaixetakua zan, baiña nik kontau dotena oiñagokua.
oiñaldíxan. (c). adberbioa. Orainaldian, azken bolada honetan.   Ultimamente. Oiñaldixan gaizki nabill diruz.
oiñarrazí, oiñarrazixa. "El empeine del pie." (Izag Antz)
oiñaztarri. Ik. oiñéztarri.
oiñaztu. Ik. oiñéztu.
oiñétako, oiñétakua(k). izena. Calzado. Lustria emoixezu oiñetakuei.
óiñez. (a). adberbioa. OIÑEZÍAN. Andando, a pie. Zu trankill, gero oiñezian joango ga bixok. Adinekoek inoiz erabilia. Adinekoek inoiz OI
óiñezkero. (b). adberbioa. ÓNEZKERO, ONEZKERIO, OIÑEZKERIO. Honezkero.   Para ahora. Oiñezkero ondo jakingozu frantses. Azen.: oiñézkero ere bai.
oiñézko, oiñezkúa. (c). izena. Oinez dabilena.   Peatón. Len oiñezko asko ikuste zan kamiñotan gora ta bera. Oiñezkoik nai ez eta zaldizkoik aillegau ez. esaera. "Aberatsarekin ezkondu nahi eta ezkongabe geratzen denaregatik esana. Lehen aberatsa zaldiz ibiltzen zen." (Lar Antz). Sin. On billa, on billa, bonbilla.
oiñeztarrixa
© Gorka Ortega
oiñéztarri, oiñéztarrixa. (c). izena. OIÑÁZTARRI. Rayo. Bentanatik sartu ta atetik urten zan oiñeztarrixa./ Neskia il zan Uberan oiñeztarrixak jota. OI Ik. oiñéztu.
oiñéztu, oiñeztúa. (b). izena. OIÑAZTU. Tximista.   Relámpago. Egundoko oiñeztuak die kanpuan. «Rayo» zentzuan ere entzun daiteke, nahiz eta ongi mintzatzen direnek honi oiñeztarri deitu ohi dioten. Ik. tximísta. oiñeztúa eiñ. (b). aditza. OIÑEZTÚA IZAN. Relampaguear. Ik. tximísta.
oiñúrrengo. 1. oiñurrengo. (c). adberbioa. Azkenengo aldiz.   Por última vez. Oiñurrengo Zarautzen ikusi neban Mirian. Ik. urrengo. 2. oiñúrrengo, oiñúrrengua. (c). izenlaguna. Azkenengo aldikoa.   Lo, el, la de la última vez. Oiñurrengo afarixa etzuan izen santu-santua./ Oingua PPkua da baiña enaiz akordatzen zein izan zan oiñurrengua. oiñúrrenguan. (c). adberbioa. Aurretiko aldian.   La vez anterior. Biar kinto-bazkaixa daukau. Oiñurrenguan demaseko mozkorra arrapau giñuan.
oiñustu. (d). aditza. Oinutsik jarri.
oiñutsik
© Jaione Isazelaia
óiñutsik. (b). adberbioa. Descalzo. Ezta arri gaiñian oiñutsik ibilli biar. Sin. ankáutsik, oingórri útsetan, órtosik.
óittu. (a). da-du aditza. Ohitu.   Acostumbrar(se). Lan gogorra da maixutzia oittu arte./ Ondogi oittu dozu semia. Akostunbrau ere dezente entzuten da. Ik. jarri. astúa mákillara letxe óittu. (c). esapidea. Gauza txar edo gogor batera ohitu. Atzo berreun km eta gaur beste berreun. Astua makillara letxe oittuta dare korredoriak.
oittúra, oitturía. (c). izena. Ohitura.   Hábito, costumbre. Meza ostian tia bisitatzera joateko oitturia zeukan. Kostunbre entzuten da gehiago. Ik. usaríxo, usáu.
ojal. (a). izena.