Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
oillo-eztégu
óingoz
oillo-eztégu, oillo-eztegúa. (d). izena. Antzina eztegu bezperan ezkongaiei egiten zitzaien erregaloa, oiloak batik bat. Iru eguneko bodia izete zan, bai. Oillo-eztegua esate jakon. Aurreko egunian umiak eta andrak oilluak artu zestuan da, oilluak eruan da; bodarako erregalua. Oiñ beste gauza batzuk erregalau, baiña orduan jenerua erregalo. Gero urrengo egunian bodia ta. Ben.
óilloki, óillokixa. (d). izena. Oilo haragia.   Carne de pollo o gallina. Oilloki asko jate zan gure mutikotan.
oilló-lóka, oilló-lókia. (b). izena. Gallina clueca. Andereñuak errekreo orduan oillolokia txitekin emuten dau. Ik. loka.
oilloluma, oillolumía. (b). izena. Pluma de gallina. oillolumia baiño ariñaua. (c). esapidea. Oso arina.
oilló-lur, oillo-lúrra. (d). izena. Norberaren etxea, herria.   Palabra metafórica que designa el terruño, por aquello de que las gallinas hacen su vida alrededor de la casa. “Noberan oillolurra”, ori esan izan da; kanpuan egondako bat etortzen danian, “oillolurrera orraittio etorri da” ero. Klem./ Sekula bere oillolurretik urten barekua zan.
oillo-míka, oillo-mikía. (c). izena. Mikatutako oiloa.   Gallina que está con la muda. Iri jarri jan arpegixa, oillo-mikia emuten don. Ik. mika.
oillo-sálda, oillo-saldía. (b). izena. Caldo de gallina.
óillotei, óilloteixa. (c). izena. Oilategia.   Gallinero. Sin. oillótoki.
oillótoki, oillótokixa. (b). izena. Oilategia. Bai etxe barrukoa eta bai kanpokoa. Gallinero.   Etxetik kanpokoari oillo-txabola ere bai. Sin. óillotei.
oillotu. (c). aditza. (Oñati) "Kokotu: amilanarse. Desganarse, debilitarse" (Izag Oñ). "Oillua izatia dok: ser cobarde, apocado." (Izag Oñ)
oilló-txabola, oilló-txabolia. (b). izena. Etxetik kanpoko oilategia.   Gallinero. Ik. oillótoki.
oillo-zíriñ, oillo-ziríña. (b). izena. Oilo-kaka. Bizarrak urtetzeko oillo-ziriña emun bia zala esaten zoskuen mutikotan. Ik. zíriñ.
oinbéte. (d). Hanka baten neurria.   Pie, la largura de un pie, usada como medida de longitud por los baserritarras. Iru oinbete dare illaratik illarara./ Oinbete laga zeban bakarrik landaratik landarara. Sin. óiñ. Ik. árrabete, azbéte.
oinbíde, oinbidía. (c). izena. Oinezkoendako bidea; bide estua.   Senda peatonal. Zuen etxeondotik pasatzen da Goimendirako oinbidia. Legearen arabera, aberea bakarka bazen, pasa omen zitekeen oinbidetik, baina uztarririk ez. Ik. elizbíde, zordanbíde.
óinddio. (a). adberbioa. OINDDIOK, OINDDIOKAN. Oraindik.   Todavía. Oinddio eztago konforme./ Oinddiokan emen zarete?
óinddioko, óinddiokua. (c). Oraindainokoa, orain artekoa.   El tiempo transcurrido hasta este momento, lo de hasta ahora. Oinddiokua bia dau Bergatik bueltia eitteko./ Oinddiokua ondo doia baiña gero ikusi biar. óinddiokúan. (c). adberbioa. Orain arte.   Hasta el momento. Gure taillerra ondo doia oinddiokuan.
óindittik. (c). adberbioa. Oraintxe bertatik.   Desde ahora mismo. Oindittik esaten dotsut or ze pasau bia daben.
óingo, oingúa. (a). izenlaguna. Oraingoa.   De ahora, actual. Oingo txokolatia eskaxa da. Ik. oingotxe. oingúan. (c). adberbioa. Oraingoan.   Esta vez. Oinguan irabazten urten dou.
oingórri útsetan. (d). adberbioa. Ortosik.   Descalzo. Ortotsik ez ari ibilli emen, ero oingorri utsetan ez ari ibilli ero. Don. Ez dugu beste inoiz entzun. Sin. ankáutsik, óiñutsik, órtosik.
oingótxe. 1. oingotxe, oingotxía. (c). izenlaguna. OINGOTXEKO, -UA. Oraingotxea, oraintxe bertakoa.   De ahora mismo. Kotxiak daukan markia oingotxia izan bia dau derrior./ OINGOTXEKUA ere bai zentzu berean: Oingotxekua da ba txarlestona! oingotxétik. (c). adberbioa. Oraintxe bertatik. Oingotxetik asi biakou datorren urtekua gertatzen. 2. oingotxe. (d). adberbioa. Oraintxe bertan.   Ahora mismo. Tarta au oingotxe jateko da./ Ogi au oingotxe einddakua da. 3. oingotxe. (d). adberbioa. Jada, dagoeneko.   Para ahora, ya. Astebeterako joan zan da oingotxe aspertuta dago. Sin. oingoz.