Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
méta
migura
gari-metia
© Asier Sarasua
garo-metak
© Asier Sarasua
méta, metía. (b). izena. Belar, garo, gari... pila konikoa.   Montón cónico de hierba, haces de trigo, etc. Aiziak metia bota dau./ Sapaixa beteta daukau ta metak ein biakoittugu zelaixan.. Batzuentzat denak dira metak, baina Bergarako leku askotan metak eta zuatzak bereizten dira: Garo-zuatza (edo bedar-zu(b)atza) erdian zuatz-makila duen garo-multzoa da; garo-metia (edo bedar-metia) makilarik gabeko garo-bilduma. Behin-behineko belar pilak, adibidez, bedar-metak dira; iraunarazteko asmotan eta zuatz-makila eta guzti egindakoak, bedar-zuatzak. komentario 1 Ik. bedar-méta, gari-méta, garo-méta, zuátz.
métal, metála. (b). izena. Metal.
metál-ur, metal-úra. (b). izena. Agua ferruginosa. Kanpazarko itturriko metalura eran dot.
metáu. (b). du aditza. Metak egin. Bedarrondua metatzen diardu Julienek, eurixa dator da. Ik. metia eiñ s.v. meta.
métro, métrua. (a). izena. Metro.
metró-kúbiko, metró-kúbikua. (c). izena. Metro cúbico. Zenbat metro-kubiko ete dago baso onetan?/ Zenbaten dabill metro-kubikua?
metró-kúadrau, metró-kuadráua. (b). izena. METRO-KUADRO. Metro cuadrado.
métxa, métxia. (b). izena. Mecha.
méza, mezía. (a). izena. Misa. Goizeko mezatik etxera etorri, da mirabe bat ero bi egongo zien, arekin naasi tokatzen zan ganajatekuak eiñ. Hil. Mezetan, mezetatik, mezetara..., hitza soilik doanean, baina goizeko mezan, g. mezatik, g. mezara (eta baita goizeko mezetara, etab.). komentario 1 goizéko méza, goizéko mezía. (b). izen propioa. Goizian goiz ematen den meza. komentario 1 meza-barri, meza-barrixa. (c). izena. Apaizak ematen duen bere lehenengo meza. Meza barrixa emoten ei dau Elgetan Errekaldeko semiak. komentario 1 mezá-náusi, mezá-náusixa. (b). izena. Misa mayor. mezía emon. (a). MEZÍA ESAN. Celebrar misa. mezía lagúndu. (b). Monagilo lana egin. Zazpi urtekin ikasi najuan mezia laguntzen. mezia pasau. esapidea. MEZA PASAUA IZEN. "Garaia pasatu dela, edo norbaitek zerbait berandu egiten diharduela adierazten du. Arraiña ekarri dot... baiña bazkaldu dozue? Mezia pasau da orduan./ Ori meza pasaua da." (Lar Antz).
meza-díru, meza-díruak. (c). izena. Norbait hiltzen denean haren aldeko mezak emateko batzen den dirua.   El dinero que se recoge para decir misas en favor de un fallecido. Elizpian batuittue meza-diruak./ Meza-diruak artu eta afaittan gastau ei zittuan. Pluralean. komentario 1
mezáko, mezakúa. (c). izena. Fraileez aritzerakoan, meza emateko gaitasuna duena.   Referiéndose a frailes, el que tiene facultad de decir misa. Se usa en oposición a "lego". Arantzazun erdixak inguru leguak eta beste erdixak mezakuak. Ik. légo.
mezia (edo errosaixua) esan. Decir misa. Ik. errósaixo, méza.
mi-mi-mi. onomatopeia. "Onomatopeya referida a lo que alguien ha dicho, con sentido despectivo. Hire ahiztia beti bardin, “mi-mi-mi”, beti bestiak kritikatzen!" (SB Eibetno).
miarmia
© Ezezaguna
miárma, miarmía. (a). izena. Armiarma.   Araña. Batzuk billurtu eitten die miarmekin. Sin. amarratz (Ang.), armiarma (Oñ.), masma (Eib.). Sin. amárratz, masma.
miárma-ári, miárma-aríxa. (c). izena. Amerauna.   Telaraña. Sin. améraun.
miárma bédar, miárma bedárra. (d). izena. . stellaria media. Pamplina. komentario 1 Ik. zapédar.
miáu. 1. miau, miaua. (a). izena. Maullido de gato. Katua ibili da miau ta miau./ Katu-miauak eztoste laga lotan. Oso ozenak direnean katumarrosa ere bai. miáu eiñ. (d). esapidea. Txapio eiñ, lapurtu (lagun).   Birlar. Kartetan lagun moduan asi tta azkenian miau ein joskuen diru mordua. Ik. txapíau, txápio. miáuka. (a). adberbioa. Maullando. Katuak miauka jardun dau gau guztia. 2. miau. izena. (haur hizkera.) Katua, haur hizkeran.
miezten
© Gorka Ortega
miáztu. (b). du aditza. MIEZTU. Lamer. Beixak eskua miaztu dotsa umiai.
míetz. (c). adberbioa. Zarratu-ren kontrakoa; elkarrengandik tarte handiaz, landareak, batik bat.   Ralo, poco poblado, referiéndose sobre todo a plantas. Oso mietz dago piñua zuen basuan./ Azenaixia mietzegi dator, espinakia, ostera, zerratugi. Etim.: mehatz. Ant. zerrátu.
miéztu. 1. mieztu. (c). du aditza. MIAZTU. "Zerratu" dagoena "mietz" jarri.   Operación que consiste en dejar espacio a las plantas arrancando las que sobran. Erremolatxa miezten dabill Julien. Sin. bakandu (Ub.). Sin. bakándu. Ik. erréstau. 2. mieztu. Ik. miáztu.