Hiztegia
kris-kras. onomatopeia. "Ruido que hace al cerrar un cerrojo. Otsua barruan sartu baiño lehen, kris-kras itxi eben atia." (SB Eibetno).
krísis, krísisa. (b). izena. Crisis. Langabezia, batik bat. Gero ta krisis aundixaua dagola esan leike.
kriskéta, krisketía. (b). izena. KRISKET, KISKET, KISKETA, ATEKISKETA, ATEKRISKETA. Ateak ireki eta ixteko burdinazko maratilatxoa. Picaporte, y por extensión, cualquier cerradura de manillas. Krisketan poltsikua katiau ta arrataria ein neban./ Ate-kisketa gaiñeko danak dorauak. Aniz./ Konde gaztia, gizon alako..., gure klasekuakin-dda berbaik eitten etzebana, ta atekrixketia paiñeluakin eldu iñok kontatoik euki eztaixen da, olako merenge bat zuan. Don. (AA BergEus)
Bada "pestillo" zentzuan darabilenik ere.
krístal, kristála. (a). izena. Cristal. Kristala sartu jat ankan.
kristála eiñ. (b). aditza. KRISTALDU. Ura izoztu. Gaur goizian kristala eindda zeuan abergia./ Ura kristalduta dago bidian.
kristáu. 1. kristáu, kristáua. (b). izena. Cristiano. Kristau onak domekero joan bia dau mezetara.
2. kristáu, kristáua. (c). izena. Persona, individuo. Eztago bero au aguentauko daben kristaurik./ Aura eztok kristauandako lana.
Gisa honetako esaldietan. Badirudi kristau eta jentillen arteko oposizioa dagoela hitz honen erabileran. Ik. jéntill.
kríston, krístona. (a). izenlaguna. Demasa, ikaragarria, itzela. Enorme, grande, excepcional. Kriston zartaria artu juan obetik jausitta./ Erbixa ikusi najuan kristona Kalitatea adieraziz ere bai, inoiz. Kriston pelikulia dok. Sin. jesúkriston. Ik. démas, mortála. kriston pare. esapidea. Asko, ondo. I kriston pare bizi aiz./ Kriston pare jaten jok Txomiñek. krístonak esan, kristonak entzun, artu, emon, egin. (b). esapidea. ENTZUN. Decir, oir, etc., las de Dios.
krístonak eta bi. (c). esapidea. Asko, ondo. Kristonak eta bi esan zotsan etxoin eraiñ zotsalako.
kuadrádillo. 1. kuadrádillo, kuadrádillua. (c). izena. Cuadradillo. Lodian, zabalean eta luzean neurri ezagun batzuk dauzkan egurra, adibidez: 7,5 cm x 10 cm x 2,5 m. Kuadraillua, sieteymedio por dies, dosinkuenta de largo. Sebas. Kapirio, restel edo kuartoietarako erabiltzen dira.
2. kuadrádillo, kuadrádillua. (a). izena. Laminazioan, forma karratuko altzairua. Maillukia eitteko kuadradillua erosten zan.
kuádro. 1. kuádro, kuádrua. (a). izena. Cuadro (zentzu guztietan). Kuadruan sartzeko moduko dibujua ein ddau./ Ama ildda, aitta mozkorra, kuadro ederra geratu da etxian.
2. kuádro, kuádrua. (d). Cuadrado. Arri kuadrua ala borobilla baso juan Goenatxok?/ Etxe kuadro ederra dok zuena. Kuadraua da arrunta egun, baina goikoak bezalakoak entzuten zaizkie hiztun onei.
kuartá-ténpora, kuartá-ténporak. (c). izena. KUARTA-DENPORA. Tenporak. Urtean lau aldiz, urtaro berriaren aurretxoan, izan ohi dira. Asteazken, ostiral eta larunbatean, gaueko hamabietan, haizeak nondik jotzen duen zaindu behar da. Haize horrek ekarri ohi duen eguraldiak agintzen omen du hurrengo hiru hilabetetan, larunbatekoak lehen hilabetean, ostiralekoak bigarrenean eta asteazkenekoak hirugarrenean, ulertu dudanez. Las témporas. Azkenengo kuarta-tenporetan egoaizia geratu ei da ta aurten be eztou neguik ikusiko./ Batzuk kuarta-tenporei fede aundixa emuten dotse. Tenporak soilik ere bai, baina zaharrei kuarta-tenpora entzun izan diegu.
kuarteróe, -i, kuarteróia. (d). izena. Pakete karratu batzuetan zetorren egiteko tabakoa, oso lakarra eta ez kalitate onekoa. Izatez, libra laurdena. Pisu neurri bezala kafearekin erabili ohi zen, adibidez. Cuarterón. Se llamaba así al tabaco de liar, de no muy buena calidad, contenido en un paquete cuadrado, muy popular en época de nuestros abuelos. También medida de peso (125 gr) ya en desuso. Markiko Juanek kuarteroia erretze juan gustoren./ Joan Txantxikunera ta ekarri kuarteroi bat kafe.
kuártillo, kuártillua. (c). izena. Azunbre laurdena. Medio litro. Ze, joko juau kuartillotxo bat ardao Zapatarikuan? kuártillo eta erdíko bótilla, kuártillo t'erdíko bótillia. (c). izena. Botella de tres cuartos de litro. Meriendetan kuartillo t'erdiko botillia jo najuan neuk bakarrik. Sin. iru txikiko botilla. Ik. ázunbre.
kuárto, kuártua. (a). izena. Logela. Dormitorio. Iru kuarto, saloia, sukaldia ta komuna. Sin. abitaziño.
kuartóe, -i, kuartóia. (d). izena. Gainean "suelua" botatzeko (egurrezko zorua josteko) azpian ipintzen diren ohol estu eta sendoak. Solivo. Kuartoia, eta gero azpixan lurra, da gero gaiñian suelua jositta. Juantxo. Frontalen (kapirixo ere deituak) gainean josten dira kuartoiak goiko pisuetan, eta porlanaren gainean behekoan.
kuartonérixa, kuartonérixia. (c). izena. KUARTONAJE. Zorua josteko lurrean jartzen den kuartoe multzoa. Zuk ipini biar bozu kuartonerixa bat ero, kapirixuak taillatuan eo, hay que dar de zinkuenta a zinkuenta; oixe da neurrixa. Sebas. Au zumarra-ta, aitza-ta, onek, ze esangotzut pa nik, mueblerako-ta erozein gauza ola fuerte bat eitteko egur ederra. Teillatuan be biga bat botatzeko ondo da; kuartonajia, kapirixuak esate jakona euskeraz, aura be bai ondo. Martin. Martin.