Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
járixo, járixua. (b). izena. Escape (de un líquido, generalmente). Uran tuberixiak jarixua dauka. Ik. dárixola.
járleku, járlekua. (b). izena. Eserlekua.   Asiento. Festibalian etzeuan jarleku bat pe libre.
jarráittu. (b). dio-du aditza. Seguir. Zuk neri jarraittu, eztakizu bidia ta./ Nik lanian jarraittukot. Ant. segi(du).
járri. komentario 1 1. jarri. (a). du aditza. Ipini. Poner, colocar. Eztakigu armaixua nun jarri. Sin. ipíñi. árrautzia járri. (c). du aditza. Errun. Egunian arrautzia jartzen dabe gure oilluak. 2. jarri. (a). da aditza. Eseri, jezarri.   Sentarse. Jarri, jarri, mesedez. 3. jarri. (c). da aditza. Ohitu.   Acostumbrarse. Asieran gaizki ibilli nitzan, baiña edozertara jartzen da bat./ Etzan sekula kartzelara jarri. Ik. óittu. 4. jarri. (c). da aditza. Landare batek lurrari heldu.   Arraigar una planta. Lenguan sartutako letxuga-landarak eztie jarri./ Sartu nittuan iru arbolatatik bat bakarrik jarri da. Sin. sustarra artu. 5. jarri. (c). da aditza. Ugaritu. Dana sorgiña zan orduan. Personak zien, tontolapiko pilla bat. Da gero pistolia jarri zanian dana ziero amendau. Mertz./ Aspaldixan polizia jarri da bedarran letxe.
jáso. 1. jaso. (a). du aditza. Levantar, subir algo. Butaneruak bonbonia jaso dau. komentario 1 2. jaso. (c). du aditza. Eraiki. (Erreparatu adibideari).   Construir, levantar la estructura. Etxe bat ein ein ddou, o jaso ein ddou. Jaso esaten da ba estruturia gora jasotzen danian; “etxia ein ddou”, konpleto. Etxiak jasota dauzka paretak, baiña etxia eitteke dao artian, barruak eitteke dauzka, atiak ero. Don. 3. jaso. (c). du aditza. Laudatu.   Ensalzar. Retegi zeruraiño jaso dabe./ Abade barrixa eztakitt noraiño jaso daben be. NORAI Sin. abónau. 4. jaso. (c). du aditza. Montar nata, clara de huevo, etc. Azukarra bota eta tenedoriakin eraiñaz-eraiñaz jasotzen da natia. 5. jaso. (c). du aditza. Ulertu. Eztotsut jaso. 6. jaso. (c). du aditza. Eguraldiak hobera egin. Gaur jasoko ete jok? 7. jaso. Ik. etxia jaso. 8. jaso, jasúa. (c). adjektiboa. Itxura onekoa.   De buen porte. Pantxika oinddio andra jasua dago. Adinekoez ia bakarrik. Ezezkoetan, batik bat: jaso-jasua ez egon. (c). esapidea. JAXO-JAXUA EZ EGON. Narrastua, itxura txarrekoa egon. Obrak eitten jiarduek eta etxaukek etxe inguru jaso-jasua.
jásotako, jásotakua. (d). izena. Hala deitzen zaio familia batean jaio eta, gurasoak hil edo familia handiegia izan mantentzeko, edo beste edozergatik beste familia batean seme edo alabatzat hartua izan denari. Errekaldeko Joxe jasotakua da. Bergako kalekua da izatez, baiña txiki-txikittatik bizi da Errekalden da eztabe pentsatzen familixakua eztanik pe.
jasotásun, jasotasúna. (c). izena. JAXOTASUN. Jasoa izatearen nolakotasuna.   Limpieza, pulcritud. Etxe artan eztago jasotasun aundirik./ Banajoiak, ia ganbaran jasotasun puxkat ipintzen doten. Etxeari buruz gehienetan. Ik. kuixidáde, jaso.
jataille. JATEILLE. 1. jataille, jataillia. (c). izena. Jalea, jaten duena. Ni ez naiz ola oso gazura jataillia. (Lar Antz). 2. jataille, jataillia. (c). izena. JATEILLE. Jatuna. Ni baino jateille oberik ezpalitz...
játeko, játekua. (b). izena. Jakia, jana.   Comida. Eroski-n erosten dabe jatekua. Ik. jan.
játor, jatórra. (b). adjektiboa. Pertsona ona eta baliozkoa.   Majo, -a. Migel oso persona jatorra da. Adinekoei ez zaie asko entzuten.
jatórdu. 1. jatordu, jatordúa. (b). izena. Mahaian eserita egiten den janaldia.   Comida. Egunian iru jatordu eitten dittut: armozua, bazkaixa ta afaixa. Sin. otórdu. 2. jatordu, jatordúa. (c). izena. Jateko ordua, ekintza.   Momento, hora, de comer. Umiak! jatorduan ezta kantatzen! Jatorduan eztot ardaurik eraten.
játorri, játorrixa. (c). izena. Ascendencia, origen. Aramaixon dago gure jatorrixa./ Gu bixok jatorri berdinekuak gaittuk. Era honetako esaldiak ere entzun dizkiot amari: Extremadurako jatorrixak asko die Bergaran. játorriz. (c). izena. De origen, originariamente. Familixa ori jatorriz naparra da.
játorrizko, játorrizkua. (d). izenlaguna. Original. Bergako kaletako jatorrizko azpixa, galtzaria, asfaltuakin tapauta dago./ Jatorrizko ermittia erre ein zan; oingua barrixa da.
játun, jatúna. (b). adjektiboa. Comilón, -a. Txomin jatun aparta zuan. Ik. tripóso, -a.
játxi. 1. jatxi. (a). da aditza. Jaitsi.   Bajar. Jatxi arbolatik, ume. Sin. bajau. 2. jatxi. (b). du aditza. Esnea eraitsi.   Ordeñar. Oinddio esniak jatxi barik dare. Sin. jarétxi, eratxi, batu.
jatxíera, jatxíeria. (a). izena. JETXIERA. Bajada.
jáun, jáuna. (c). izena. Señor. Beti jaun oittutakua da ta oiñ gorrixak ikusi biar. komentario 1 bai jauna!. (b). interjekzioa. Si señor. Egun edarra pasau juau. Bai jauna! jáun da jábe. (b). esapidea. Dueño y señor. Urtetan izan zan aiuntamentuko jaun da jabe.