Hiztegia
bateatu. aditza. (Antzuola) Bateratu. "Bat egin Len zeukuzun ardaua ta oiñ ekarri dozuna bateatu izu." (Lar Antz)
batéko. 1. bateko, batekúa. (a). izena. En las cartas el as. Zeiñek dauka batekua? . 2. bateko, batekúa. (b). izena. Meza sartu baino ordu laurden lehenago, Uberan behintzat, jo ohi zen kanpai-hots bakarra. Batekua jo dau ta guazen bixkor.
Ik. iruko. bateko... besteko.... (c). esapidea. BATIAN... BESTIAN.... Unas veces... otras... Bateko soiñoko berrixa bia dabela, besteko zapatillak..., orren eskabidiak eztauka akaburik./ Batian katarruakin, bestian ama gaixoik, ezta sekula lanera etortzen.
baten baten. (c). adberbioa. Noizbait. Alguna vez; en alguna contada ocasión Mozkortzia baten baten baleike, baiña sarri ez. Ik. iñóizko dénporan.
batéra. 1. batera. (a). adberbioa. Juntos, a la vez. Bixok batera joango gaittuk.
2. -az batera. (b). juntagailua. -AZ BAT. Denborazko bateratasunezko esaldietan: ikusixaz batera edo bat, agertuaz batera edo bat... Adinekoen ahotan oso arruntak dira. Gazteagoetan -tziaz batera edo -tziaz bat dira erabiliagoak eta nagusitzen ari direnak. Pelikulia astiaz batera aillegau naiz./ Esatiaz bat akordau nitzan./ Ikusixaz bat ezautu dot./ Erbixa agertuaz batera bota zotsan tirua. Lau forma hauetatik bi dira askogatik erabilienak: -az bat eta -tziaz batera.
batipat. juntagailua. (Antzuola) Batik bat. "Segittuan igartzen jat... pronunziaziñuan batipat. Antzuolako eta Bergarako euskararen arteko aldeari buruz dihardute." (Lar Antz). Bergaran ez dut berba hau inoiz entzun.
batu. 1. batu. (a). da-du aditza. Reunir-se. Jente mordua batu da frontoian.
juntia batu. (c). Batzarra bildu. Martiko lelengo domekan geratu giñan juntia batzekotan.
2. batu. (a). du aditza. Recoger. Baba batzera goiaz gero.
bere buruai fama txarra batu. (c). esapidea. Ospe txarra bereganatu. Arek pe, bape kulpa barik, fama edarra batu jotsak bere buruai. Klem.
3. batu. (a). du aditza. Envolver. Papelian batuidazu liburua.
4. batu. (c). du aditza. Esnea jetzi. Ordeñar. Esniak batutakuan afaldukou. Gutxi erabilia. Baserri gehienetan jatxi.
Sin. jarétxi, eratxi, jatxi. 5. batu. (c). du aditza. Cerrar o entornar la puerta, los ojos, etc. Gero etxetik urtetzen dozunian batu atia./ Gau guztian eztot begirik batu. Sarri esaten da azken esaldi hau lorik egin ez denean.
batz. estepan. PATZ. 1. batz, batza. (d). izena. PATZ. Patsa. Elur zapaldua eta lokaztua. Nieve pisada y embarrada. Sekulako batza zeuan Bergako kaletan. Ihintzagatik ere esan ohi dela, "oinak eta belaunetaraino busti ezkero", dio Don.k. Batz bat baeuan... Sin. básatza. 2. batz, batza. (c). izena. Patsa. Dolarean estutu ondoren geratzen diren sagar hondakinak. Restos de manzanas, después de haber sido exprimidas en el lagar. Batza gustora jaten dau ganauak.
Baita sagardoak irakiten duenean gora botatzen duen zikinkeria ere.
batzáille, batzaillía. (c). izena. BATZEILLE. Biltzailea, zerbait batzen duen pertsona. Plaza-batzaillia, aguazilla be etortze zuan gabonsari billa. Klem./ Olaxe billots-batzeilliei, rebenderei [saltzen zotsen]. Ni txikixa nintzala, gaiñera, kotxeduna etorte i zan e, karroduna Osintxura. Hil./ Batzailliak ibiltze zien, da batzailliak ardi zarrak batu ta eruan itte zittuen. Aniz.
bátzuk. (a). zenbatzailea. Algunos. Bátzuk, bátzuk, bátzui, bátzun, bátzundako, bátzukiñ, bátzutan, bátzutako, bátzutatik, bátzutara, bátzutarutz, bátzutaraiño. bátzun bátzuk. (a). zenbatzailea. Algunos, algunos de ellos. Zuetaiko batzun batzuk eztie igual konforme egongo.
bátzutan. (a). adberbioa. Algunas veces.
bául, báula. (c). izena. Baúl. Beinke, baulían, oiñ armaixo utsak dare, baiña len dana báula zan da. Ben.
Ik. kófre.
bázkai, bázkaixa. (a). izena. Eguerdiko otordua. La comida. bázkaittan, bázkaittatik, bázkaittara, bázkaittarako: bazkaritan, bazkaritara, bazkaritarako. En la comida, de comer, a comer, para comer. Bazkaittan gendela sartu zien lapurrak./ Biar tianera noia bazkaittara./ Bazkaittatik zetozela arbolia jo eben./ Ze daukau gaur bazkaittarako?
Etim.: «bazkarite», ziurrenik. bázkai legía eiñ. (c). esapidea. Bazkari arina egin. Comer ligeramente. Ez giñuan gauza aundirik jango, baiña bazkai legia ein giñuan beintzet.
Bazkai pasaria ez da nahi eta nahi ez bazkari arina, eta bazkai legia, berriz, bai. Biak esanahi berdintsua dute baina bada diferentziatxo hori. bázkai pasaría eiñ. (b). esapidea. Bazkari arina egin edo bazkaltzeko ohitura bete. Cumplir con el trámite de la comida, o comer ligeramente. Itxoidazu puxkat. Bazkai pasaria eiñ da belaxe nator.