Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
ixkur
izan ezik
1. ixkur, ixkúrra. (d). adjektiboa. Kizkurra.   Rizado, crespo. Ik. kízkur.
2. ixkur, ixkúrra. (b). izena. EZKUR (LEIN.). Ezkurra.   Bellota. Ixkurrakin gizentzen zien txarrixak. Haritzak eta arteak ematen ditu, besteak beste. Pagoarenari pago-ixkur deitzen zaio. Ixkur urte, edur urte. (c). esaera.
2. íxo. (c). du aditza. Eho, eio.   Moler, triturar. Kafia ixo bia da./ Zorrua eruan dau errotara ixotzera./ Artua ixo ero garixa ixo. Don. arixa ixo. (Eibar) Dañar, deshacer la rosca. Torlojo honek arixa ixota dauka.
3. ixo. Ik. igo.
1. ixo!. (a). interjekzioa. Silencio! Interjección con la que se manda callar. Ixo! Lotarako ordua da. komentario 1
ixótu. (c). du aditza. IZIOTU (IZAG ANTZ). Isiotu, piztu.   Encender. Sua ixotuizu bazkaixa gertatzeko./ Ixotu argixa, mesedez. Sin. piztu. Ant. atzéiñ, eméndau.
kafia ixotzekua
© Jaione Isazelaia
íxotzeko, íxotzekua. (c). izena. KAFIA IXOTZEKO, -UA. Molinillo de café. Oinddio an dago gurian aintxiñako kafia ixotzekua.
íxteko órratz, íxteko órratza. (d). izena. Imperdible. Botoia apurtu jatan da ixteko orratza jarri neban. Inperdiblia entzuten da gehiago orain. Sin. katékorratz.
ixturia
© Jaione Isazelaia
ixtúra, ixturía. (c). izena. ISTÚRA, ITXITURA. Itxitura, esparrua.   Cercado. Zelaixan ixturía ein dabe, beixak gau ta egun bertan ibili daittien./ Ixtura barrura eruaitzek ganauak. Don./ Beintzet itxituria, ta itxitura aretxen kontra dago mugarrixa. JJp. Ik. esi.
ixu.
ixu-egun. Ik. Su-barri egun.
ixúka, ixukía. (c). adjektiboa. UXÁKA. Izutia, lagun gutxikoa, bakartia, lagun artean lotsatzen dena.   Esquivo, huraño, de pocos amigos. Ondo lotsatixa ta ixukia intzanan ba txikittan. Sin. izu.
ixukátu. (d). da aditza. UXAKÁTU. Ixuka bihurtu.   Volverse esquivo, huraño, miedoso. Ixukatu ba... billurtittu. Klem.
íxur, ixúrra. (c). izena. Izurra. Oihal edo jantzi bateko zimur edo toles paralelo bakoitza.   Frunce, pliegue. Akordatze non zela joan itzan lenengoz San Martzialera ixurrezko gona zuri batekin. Klem./ Zelako ixur polittak dauzkan zure soiñokuak./ Ixurra ta bai, ola barrenian adornua ixurrakin eindda, ola dana ixurtutako telia jositta bueltan. Don. Ik. izurdura, ixúrtu.
ixurrian. Ik. uxarrían, ixúrtu.
1. ixúrtu. (d). du aditza. Hozar. Guk íxurrian esaten juau. Txarrixa ixurrian dabill, ixurtu ein ddau. Don. Ik. uxarrían.
2. ixúrtu. (d). du aditza. Ixurrak egin.   Fruncir. Ixurra ta bai, ola barrenian adornua ixurrakin eindda, ola dana ixurtutako telia jositta bueltan. Don. Ik. íxur.
izákera, izákeria. (b). izena. Izateko era.   Manera de ser. Lotsati samarra da izakeraz./ Aren izakeria alakua da, ta ze eingo dotsau ba. Ik. ízate.
izan. (a). da-du aditza. IZEN. Ser, estar en, tener, haber... Ori pelotarixa izan zan./ Atzo Donostian izen giñan./ Naikua asti izan dau./ Biar izango da afarixa. Adinekoek IZEN esaten dute gehiago. an aizelakuan emen!. esapidea. (Eibar) Norbaiti agudo itzultzeko agintzeko erabiltzen da. Juari azkar, an aixelakuan emen! ez izan norbait. (c). esapidea. Ez bizi, hilda egon. Bera eztanian zela konponduko ete zien seme-alabok, aren ardura bakarra./ Zu be kontuak etaratzen juan ni ez naizenerako. ezta izango!. (b). esapidea. Harridura esapidea. —Alkatiak dimitidu egin dabela. —Ezta izango! éztalakuan be. (c). esapidea. Aunque parezca que no. Txikiteuan, eztalakuan be, diru mordua joaten dok. izanguan bizi. esapidea. Sekula betetzen ez den esperantzarekin bizi. Izarretan bizi don hori, izanguan beti. (Zuaz Deb). izatekua izan. (c). esapidea. Zelebrea, edo behar ez bezalakoa izan. Zu za izatekua zu. Kalera joan eta ogixa aaztuta etorri./ Diru guztia gastau. Zu za izatekua!/ Sagar guztiak arrapau dosku. Ori da izatekua ori! Beste doinu batekin esanda, alderantzizkoa esanahia ere har dezake. Karreria irabazi dozula, e? Zu za izatekua zu!
izán be. (b). juntagailua. Izan ere.   Conjunción de sentido consecutivo. Oso gaixki jokatu dau; izan be bezperan juergan ibilitta zeuan./ Oso asarre dago; izan be majo jo dotse adarra.