Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
ixkótu
izan
ixkótu. 1. ixkotu. (c). du aditza. Idiskoak behia estali.   Cubrir el novillo a la vaca. Ixkotuta dago ta txalian geratuta egongo al da./ Laster eruan bia da biaia ixkotzera. Sin. ixkua bota, zezéndu, estali, serbidu. 2. ixkotu. aditza. (Antzuola) "Janariari gatz asko bota. Majo ixkotu dittuzu babak." (Lar Antz)
ixkó-txábola, ixkó-txábolia. (c). izena. IXKOLEKU, IXKOTOKI. Puestoko (hazitarako) idiskoa eta ernari geratu beharreko behiak elkartzen ziren txabola.   Txabola donde se apareaba el ternero semental con las vacas. Uberan Errotaingo etxaburuan zan ixko-txabolia.
1. ixkur, ixkúrra. (d). adjektiboa. Kizkurra.   Rizado, crespo. Ik. kízkur.
2. ixkur, ixkúrra. (b). izena. EZKUR (LEIN.). Ezkurra.   Bellota. Ixkurrakin gizentzen zien txarrixak. Haritzak eta arteak ematen ditu, besteak beste. Pagoarenari pago-ixkur deitzen zaio. Ixkur urte, edur urte. (c). esaera.
2. íxo. (c). du aditza. Eho, eio.   Moler, triturar. Kafia ixo bia da./ Zorrua eruan dau errotara ixotzera./ Artua ixo ero garixa ixo. Don. arixa ixo. (Eibar) Dañar, deshacer la rosca. Torlojo honek arixa ixota dauka.
3. ixo. Ik. igo.
1. ixo!. (a). interjekzioa. Silencio! Interjección con la que se manda callar. Ixo! Lotarako ordua da. komentario 1
ixótu. (c). du aditza. IZIOTU (IZAG ANTZ). Isiotu, piztu.   Encender. Sua ixotuizu bazkaixa gertatzeko./ Ixotu argixa, mesedez. Sin. piztu. Ant. atzéiñ, eméndau.
kafia ixotzekua
© Jaione Isazelaia
íxotzeko, íxotzekua. (c). izena. KAFIA IXOTZEKO, -UA. Molinillo de café. Oinddio an dago gurian aintxiñako kafia ixotzekua.
íxteko órratz, íxteko órratza. (d). izena. Imperdible. Botoia apurtu jatan da ixteko orratza jarri neban. Inperdiblia entzuten da gehiago orain. Sin. katékorratz.
ixturia
© Jaione Isazelaia
ixtúra, ixturía. (c). izena. ISTÚRA, ITXITURA. Itxitura, esparrua.   Cercado. Zelaixan ixturía ein dabe, beixak gau ta egun bertan ibili daittien./ Ixtura barrura eruaitzek ganauak. Don./ Beintzet itxituria, ta itxitura aretxen kontra dago mugarrixa. JJp. Ik. esi.
ixu.
ixu-egun. Ik. Su-barri egun.
ixúka, ixukía. (c). adjektiboa. UXÁKA. Izutia, lagun gutxikoa, bakartia, lagun artean lotsatzen dena.   Esquivo, huraño, de pocos amigos. Ondo lotsatixa ta ixukia intzanan ba txikittan. Sin. izu.
ixukátu. (d). da aditza. UXAKÁTU. Ixuka bihurtu.   Volverse esquivo, huraño, miedoso. Ixukatu ba... billurtittu. Klem.
íxur, ixúrra. (c). izena. Izurra. Oihal edo jantzi bateko zimur edo toles paralelo bakoitza.   Frunce, pliegue. Akordatze non zela joan itzan lenengoz San Martzialera ixurrezko gona zuri batekin. Klem./ Zelako ixur polittak dauzkan zure soiñokuak./ Ixurra ta bai, ola barrenian adornua ixurrakin eindda, ola dana ixurtutako telia jositta bueltan. Don. Ik. izurdura, ixúrtu.
ixurrian. Ik. uxarrían, ixúrtu.
1. ixúrtu. (d). du aditza. Hozar. Guk íxurrian esaten juau. Txarrixa ixurrian dabill, ixurtu ein ddau. Don. Ik. uxarrían.
2. ixúrtu. (d). du aditza. Ixurrak egin.   Fruncir. Ixurra ta bai, ola barrenian adornua ixurrakin eindda, ola dana ixurtutako telia jositta bueltan. Don. Ik. íxur.
izákera, izákeria. (b). izena. Izateko era.   Manera de ser. Lotsati samarra da izakeraz./ Aren izakeria alakua da, ta ze eingo dotsau ba. Ik. ízate.