Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
inddártsu
inkisizíño
inddártsu. 1. inddartsu, inddartsúa. (b). adjektiboa. De mucha fuerza. Arrijasotzaille ori inddartsua da. 2. inddartsu. (b). adberbioa. Con fuerza. Aurten patatia inddartsu dator. Ik. inddarrian s.v. inddar. Ik. inddarrían.
inddártu. (b). da aditza. Indarra hartu.   Fortalecerse. Euskeria puxkat inddartu dala esan leike./ Pago gazte au ezta inddartzen.
india. Ik. ruso.
indiáno, indianúa. (c). izena. Ameriketan denbora bat eman ondoren handik itzuli dena. Oiñ amerikanua, len indianua esaten jakuen danei. Don. Sin. amerikáno.
índia-óillo, índia-oillúa. (d). izena. INDIETAKO OILLO. Pintada, gallina de Guinea. Nik ezautuittutenak india-oilluak. Ginea-oillua be bai. Don. Azen.: indía-óillo ere bai. Sin. ginéa-óillo.
indí-gaztaiña, indí-gaztaiñia. (c). izena. . INDÍXA GAZTÁIÑA, IRI-GAZTAIÑA. Aesculus hippocastanum. Castaño de Indias. Kanpotik ekarritakoa bada ere, asko daude, kale inguruetan batik bat, Bidebarrin, esate baterako. "Gaztaiña pilongak" ematen dituzte. Sin. enano-gaztaiña (Eib.).
indizíño, indiziñúa. (b). izena. Inyección. Medikuana noia indiziñua sartzera. Ik. txistára.
infárnu, infarnúa. (b). izena. INFERNU, INPARNU, INPERNU (OS.). Infierno. Pentsamentu txarrak eukitzia neikua infarnura zuzen joateko./ Aura aguria inparnuan ezpadao eztao iñobe. Ain txarra ta ain kanallia. Mertz. infernuak ez artu. esapidea. "Oso pertsona gaiztoari esaten zaio. Infernuak pe ez au artuko." (Lar Antz).
infarnuko auspo, infarnuko auspua. (d). izena. Eskusoinua, lagun arteko berbetan. Infarnuko auspua esaten zotsen abadiak eta. Ik. eskúko sóiñu.
infarnuko katu, infarnuko katua. (d). Pinu-momorroa.   Procesionaria del pino. Sin. Piñu-momorro.
infarnuko txerrena
© Gorka Ortega
infarnuko txerren, infarnuko txerrena. (d). (adierazkorra.) INFARNÚKO ETSAI, TXERREN, TXARRAN (OÑ.). Deabrua. Infarnuko txerrena baiño okerraua da gure mutiko ori./ Txerren danak baiño okerraue. (Lein.)./ Txerren baiño gogorraua. Konparaketa hauetan, batik bat.
infláu. (a). du aditza. Inflar, hinchar. Ik. púztu.
Ingálaterra. (d). toponimoa. Inglaterra. Ingalaterran izandakua da ori. Hala diote adin handikoek. Gaur Inglaterra.
ingaratu. (d). INGURATU, INGIRAU (EIB.), INGIRATU, INGERATU (OÑ., LEIN.). Eskuratu, gertatu, prestatu. Egur pilla bat eitten zanian, egurra ingaratuta dauku, zurajia ingaratuta dauku. Don./ Ingeratu adi! (Prestatu hadi, mugitu hadi)./ Sanjuanak urreratu ziran eta zine modurako makiña bat ingirau eben. (SM Zirik)
inguletadoria
© Jaione Isazelaia
inguletadora, inguletadória. (c). da izena. Angeluan ebakitzeko makina. Ori da inguletadora. Ingúletadoria. Ingulet esate ako, kuadro bat ein biar bozu, ebai biozu inguletian. Martin. INGULETIAN EBAI. Angeluan ebaki. Bat alde batea eta bestia beste aldera, ra!, da erdixan, ra! Inguletian ebai. Angel. komentario 1
inguno. Ik. ninguno. Ik. níngunu, -o.
ingurátu. 1. inguratu. (c). du aditza. Eskuratu, jirau. Nundik andik inguratu biot aixkora bat. Ik. ingaratu, jiráu. 2. inguratu. (c). du aditza. Rodear. Etxia alanbradura batekin inguratu dabe.
ínguru. 1. ínguru, íngurua. (b). posposizioa. Cerca de, alrededor de. Larogei pezeta inguru balio dau gasoillak./ Amarrak ingurua da./ Gabon inguruan izan zan. 2. ínguru, íngurua. (b). izena. El contorno, el alrededor. Etxe inguru ederra dauke./ Inguru guztiak amorratu zittuan./ Inguruko errittatik etortzen da jentia. Eta inguruan, ingurutik, ingurura...
ínka, ínkia. (d). izena. Abereen arnasestua birikietako gaitzagatik. Pulmonixiai aguro igartzen jako. Arnasestua ero, inkia ero asten jako ta (ardiari). Enr.
inkernu. 1. inkernu, inkernua. (d). izena. Asmoa, gogoa, intentzioa. Inkernue bai baiña alizetia falta. (Lein.)./ Umeonek dauka inkernua, atsalde guztia zeoze erostia nai. Goaittik erain dost. (Lar Antz) 2. inkernu, inkernua. "Norbaiti gorrotoa izatea, gaizki opa izatea. Etxokonak dauka inkernua gure katuandako." (Lar Antz) 3. inkernu, inkernua. izena. "Joera, gogo bizia. Orrek dauka makinaako inkernua. (Txanpon-makinez dihardu).