Hiztegia

A | B | C | D | E | F | G | I | J | K | L | M | N | O | P | R | S | T | U | V | X | Z
etárea, etáreia. (c). izena. Hectárea. Guk e, neurrixa gaur ibiltzen douna, areia, metrua eta etareia. Don.
éte. (a). Ote.   Partícula que expresa duda y se usa en oraciones interrogativas. Noiz ete dator Mikel?/
éten. 1. eten. (c). da-du aditza. Tentsioan edo tiran dagoen zerbait hautsi.   Romper(se) algo que está en tensión. Zapata-sokia eten jat./ Zanen bat daukat etenda. étenda. 1. étenda. (c). adberbioa. Tiran dagoen zerbait apurtuta. Etenda dago arginddarran kablia. 2. étenda. (c). adberbioa. Neka-neka eginda, lehertuta. Etenda aillegau giñan bakaziñotatik. Ik. pót eiñ, ukatu. 2. éten. (c). du aditza. Interrumpir. Berbetan diarduanian etxako gustatzen etetia. 3. éten. (c). du aditza. "Barrez lehertu. Antoniokin (barrez) eten giñuztanan." (Lar Antz) 4. eten, eténa. (c). izena. Rotura (tratándose de objetos tirantes). Sokiai etena makalune batetik ein jakon. 5. eten, eténa. (d). izena. (Eibar) Hernia. Egin zittuan indarrekin etena egin jako. etendako, etendakua. "Herniado. Etendakua ez da gauza lan gogorretarako." (Etxba Eib).
etenbárek. (c). adberbioa. ETENBÁRIK. Eten barik, etengabe.   Ininterrumpidamente, incesantemente. Etenbarek diardu eurixa./ Zuen umiak gau guztia negarrez jardun dau etenbarek.
etenbaréko, etenbarekúa. (c). izenlaguna. ETENBAKO, ETENBARIKO. Etengabekoa.   Ininterrumpido, incesante, contínuo. Zuen tiak etenbareko jarduna dauka./ Oñatin etenbareko jaixak dare urte guztian./ Politiko orrek barriketia dauka etenbarekua. JJp.k etenéko lana. esapidea. Lan itzela. Zera dio Joana Joxepak: Bedar txarrak loria igual etaratzen zeben, da, arek batzen-da, eteneko lana eoten zan emen.
etenki, etenkixa. adjektiboa. (Antzuola) "Erraz eteten den zerbait. Ari etenkixa da auxe." (Lar Antz).
etorkízun, etorkizúna. (c). izena. Porvenir. Etorkizun oneko gaztia zan. Sin. etorpíde.
etorpíde, etorpidía. (d). izena. Etorkizuna.   Porvenir. Nik basarrixai etxat ikusten etorpideik. Sin. etorkizun (esanagoa). Sin. etorkízun.
etórrera, etórreria. (b). izena. Venida, viaje de vuelta. Ezkiñuan plaiatik etorrera ederra eiñ ainbeste kotxekin./ Joan biar goiaz, baiña eztakigu noiz izango dan etorreria.
etórri. 1. etorri. (a). da aditza. Venir. Kantsauta nator. Etortzen dana artu biar. esaera. "Datorrena datorrela edo gertatzen dena gertatuta, onartu egin behar da." (Lar Antz) 2. etorri. (c). da aditza. Ir (?). Inoiz JOAN zentzuan erabili ohi da. Adibidez Etortzen banok orra...! esan ohi dio mehatxukor nagusiak gazteari; edota Biar etorriko naiz zuenera bisitta bat eittera, laguna kalean topatu duzunean, edo telefonoz amari esan ohi diogu: Gaur ez gatoz bazkaltzera, ez goazela esateko. Zuenera etorri, alegia. Ni edo gu, zu zauden lekura etorri. Ikustekoa litzateke ea Euskal Herriko beste toki batzuetan ere gauza bera gertatzen den. 3. etorri, etorríxa. (c). izena. Hizjario ugari eta egokia. Hizlari eta bertsolariez, batik bat.   Inspiración o facilidad de palabra. Bersolari orrek jaukak etorrixa, orrek./ Pare bat kopa jotakuan arek eukitzen dau etorrixa. ETORRIXA EUKI. 4. etorri, etorrixa. (c). izena. Karta-jokoan karta onak hartzea.   En los naipes, el recibir buenas cartas. Atzo euki neban etorrixa badaukat jai daukazue.
étsai, étsaixa. (d). izena. Deabrua. Ori infernuko etsaixakin bat eindda dago. Ik. diabru.
étsi. 1. etsi. (c). dio aditza. "Perder la esperanza, dar por descontado el resultado adverso de una cosa." (Etxba Eib) Badaki partidua galduta daukala baiña ala be eziñ etsi./ Gaitz txarren bat dauka ta bera be etsitta dago./ Naiz da jakiñ-jakiñian egon, ezin dotsa etsi. Gaixo sendaezinei buruz erabiltzen da sarri. Ik. etsípen. étsi-etsíxan. (c). adberbioa. Resignadamente, pero decididamente. Azterketa pillia daukat eta gaur gabian etsi-etsixan zuzendukoittut./ Ala, eizu fregaua ointxe etsi-etsixan. 2. etsi. (c). dio aditza. Asmo edo ekintza bati laga.   Abandonar un proyecto o aspiración. Gure Julienek etsi jotsak beixa ipintzeko asmuai./ Illundu ein jakun da etsi ein gontsan.
etsípen, etsipéna. (b). izena. Resignación. Ondorengoetan ia beti:. etsipéna artu. (c). esapidea. Tomar con resignación, aceptar la desgracia. Oin zuk etsipena artu ta pare bat illabete oian geldi-geldi./ Ba ei daki ze daukan baiña etsipenik artu ezindda ei dabill. etsipéna emon. (c). esapidea. Dar por descontado el final (triste). Mediku guztiak etsipena emon i dotse.
etxábola, etxábolia. (d). izena. Txabola. Lelengo etxabola bat ein biar baldin bou, eingo juau egurrakin, ala ta ola ta. Don. Gutxi erabilia. Sin. txábola.